ΗΛΙΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ «…Και τον κόσμο φωτίσας…»

   *Γράφει ο Ηλίας Γιαννακόπουλος, Blog "ΙΔΕΟπολις"

☆Σήμερα είναι τα Φώτα και ο Φωτισμός 

   “Ο επιφανής  Χριστέ ο Θεός / Και τον κόσμον φωτίσας δόξα σοι”

                 Στον γνωστό εκκλησιαστικό ύμνο της εορτής των Θεοφανίων  ο υμνωδός καταγράφει τον Αγιασμό των Υδάτων αλλά και τον Φωτισμό των ανθρώπων. Δεν γνωρίζω αν η μετοχή «Φωτίσας» εκφράζει μία υπόρρητη ευχή-παράκληση-προτροπή προς τον Πατέρα θεό ή απλά καταγράφει μία συντελεσμένη πραγματικότητα.

                   Εν τω μεταξύ η έννοια του φωτισμού και της φώτισης του ανθρώπου είναι παρούσα στον νεοεληνικό λόγο, άλλοτε με την κυριολεκτική σημασία κι άλλοτε με την μεταφορική. Είναι μία έννοια θετικά προσδιορισμένη  και απαντάται σε πολλές φράσεις, όπως: “Ας τoν φωτίσει ο Θεός”, “Ας μας φωτίσει όλους ο Πανάγαθος Θεός”, “Ας κάνει ό,τι τον φωτίσει ο Θεός”, “Ήταν φωτισμένος άνθρωπος”, “Πεφωτισμένη δεσποτεία” και πολλά άλλα.

                  Η εκκλησία πιστεύει και διακηρύσσει πως η μεγαθυμία του Θεού-Πατέρα και η θυσία του Υιού-Χριστού (μέσα από την ενανθρώπιση του και τη σταυρική του θυσία) συνέβαλαν στη Σωτηρία του ανθρώπου μετά την έκπτωσή του από τον Παράδεισο (Προπατορικό αμάρτημα). Ο άνθρωπος αφέθηκε ελεύθερος  (προικισμένος με τη λογική του και την ευθύνη των πράξεών του ) να ρυθμίζει τα του βίου του και ανάλογα να κρίνεται από τον Θεό.

             Εξάλλου και στη θρησκεία μας ισχύει το «Αιτία ελομένου, θεός αναίτιος» (η ευθύνη είναι αυτού που επιλέγει και ο Θεός δεν έχει ευθύνη). Ο διαχρονικός Πλάτωνας το είχε πει από παλιά στην Πολιτεία του («Λαχέσεως Λόγος», 617 e). Με άλλα λόγια ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να επιλέξει τον τρόπο που θα ζήσει και η ευθύνη βαραίνει τον ίδιο, αφού φωτίστηκε και απαλλάχτηκε από τις παλιές του αμαρτίες.

                Ωστόσο η ανθρωπότητα και ο άνθρωπος φαίνεται να μην έχουν φωτιστεί επαρκώς, αν κρίνουμε από τα σκοτάδια γύρω μας. Σκοτάδια πνευματικά,κοινωνικά, ηθικά και ψυχικά. Ο άνθρωπος δείχνει να μην μπορεί ακόμη να απαλλαγεί από τις αυταπάτες του και νομίζει πως οι σκιές που βλέπει είναι η ίδια η πραγματικότητα. Κι όλα αυτά  στον αιώνα της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ).     

                 Το “Σπήλαιο” Πλάτωνα, αιώνες μετά, εξακολουθεί  να είναι επίκαιρο με τις αλληγορίες του, αφού  οι άνθρωποι φαίνονται να αδυνατούν, όπως προείπαμε, να διακρίνουν την ψευδή πραγματικότητα των σκιών από την φυσική-αληθινή πραγματικότητα. Οι ένοικοι-οι αμαθείς μάζες  του Σπηλαίου, αιώνες τώρα, εθισμένοι στο σκοτάδι, στο ημίφως  και στις σκιές αποστρέφονται το φως και τον “Φωτισμό” .

                Το πραγματικό φως του Ήλιου-Αλήθειας και όλους εκείνους τους φωτισμένους που προσπαθούν αιώνες τώρα να τους “φωτίσουν”(Φιλοσόφους, επιστήμονες) τους αντιμετωπίζουν με δυσπιστία  και εχθρότητα. Κι αυτό γιατί το πραγματικό φως και ο φωτισμός τους φοβίζει. Προτιμούν να ζουν στην ευτυχία της άγνοιας και των ψευδαισθήσεών τους παρά να αναμετρηθούν με την αλήθεια, την ελευθερία και τις ευθύνες τους.

 

          Από την άλλη πλευρά αιώνες τώρα ηχεί έντονα η ομολογία-θέση του Χριστού που έμμεσα μας διαβεβαιώνει-προτρέπει να επιλέξουμε το Φως και να απορρίψουμε το σκοτάδι:

              “Εγώ ειμί το Φως του κόσμου. Ο ακολουθών εμοί ου μη περιπατήση εν τη σκοτία αλλ΄ έξει το φως της ζωής”.(Ιωάννη,κεφ.η-12).

                Από παντού, λοιπόν, διατυπώνεται η ανάγκη για το Φως και τον Φωτισμό του ανθρώπου για μια αλλαγή πορείας και για έναν κόσμο ειρηνικό και πιο ανθρώπινο.

               Περισσότερο, όμως, η ευχή “να τους φωτίσει ο Θεός”  έχει ως αποδέκτες τους Ηγέτες και τους ισχυρούς του κόσμου που διαμορφώνουν το μέλλον και τη τύχη της ανθρωπότητας. Κανείς δεν τρέφει αυταπάτες ότι μπορούμε να ζήσουμε σε έναν “ευτοπίας”. Τουλάχιστον  “ας τους φωτίσει ο Θεός” να βρούν τρόπους να μειώσουμε το “κακό” που συνοδεύει τις τρεις πληγές της ανθρωπότητας και καταδυναστεύει  τη ζωή μας.

                 Αν αποπειραθεί κάποιος να καταγράψει όλες τις πληγές της εποχής μας δύσκολα να άφηνε εκτός καταλόγου τον Πόλεμο, την Κλιματική αλλαγή και  την Τεχνητή Νοημοσύνη(AI). Μία σύντομη αναφορά σε αυτές τις πληγές θα ήταν χρήσιμη και θα δικαιολογούσε την προτροπή-ευχή μας “Nα τους φωτίσει ο Θεός”.

                                                 Ο  ΠΟΛΕΜΟΣ

                  Αποτελεί την μέγιστη παραδοξολογία της εποχής μας και το απόλυτο όνειδος για τον πολιτισμό μας να διεξάγονται δύο πόλεμοι στον πλανήτη μας.

                Ο πρώτος, ο Ουκρανικός, ήδη πλησιάζει στην συμπλήρωση τριών χρόνων χωρίς καμία εμφανή προοπτική τερματισμού του. Το παράλογο αυτού του πολέμου, πέραν όλων των άλλων, βρίσκεται και στο γεγονός ότι διεξάγεται σε μία Ήπειρο που τον προηγούμενο αιώνα γνώρισε τη φρίκη των δύο παγκοσμίων πολέμων.

                 Εξίσου  ανησυχητικό και παρανοϊκό κρίνεται και το γεγονός πως αυτός ο πόλεμος διαξάγεται στην πιο ευμερούσα οικονομικά ήπειρο, στην πιο πολιτικά-δημοκρατικά προοδευμένη περιοχή και στην ήπειρο που  το κίνημα του Δια-φωτισμού φιλοδόξησε να καταστήσει τη λογική και τον ανθρωπισμό τα βασικά βάθρα του πολιτισμού μας.

                Ο πόλεμος στη μέση Ανατολή τείνει να αλλάξει τη γεωγραφία της περιοχής με θύματα αθώους ανθρώπους, που ενίοτε και σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ συνελείται μία sui generis γενοκτονία. Είναι λυπηρό τόσα χρόνια μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ να μην βρεθούν κάποιοι “φωτισμένοι” Ηγέτες, κι από τις δύο πλευρές, που να θέσουν τα θεμέλια ενός Modus Vivendi μεταξύ των λαών.

                Ήδη και οι δύο πόλεμοι συνοδεύονται από πολλές υλικές καταστροφές και φυσικά από την απώλεια εκαντοτάδων χιλιάδων ανθρώπινων ζωών. Η ηθική κατάπτωση – σύμπτωμα ή και αιτία των δύο αυτών πολέμων -  εμποδίζει την ανεύρεση μιας ειρηνικής λύσης και οι λαοί βιώνουν τη βαρβαρότητα της “λογικής των όπλων”.

                Στην παραδοξολογία των δύο αυτών πολέμων - χωρίς να αγνοούνται και άλλοι τοπικού  χαρακτήρα ή εμφύλιοι - συγκαταλέγεται και το “ομόθρησκον” των δύο εμπόλεμων κρατών (Ρωσία, Ουκρανία) και το γεγονός που ο πόλεμος της μέσης ανατολής (Ισραήλ εναντίον πάντων) διεξάγεται στα μέρη όπου έζησε και δίδαξε  ο Θεός της αγάπης και της συγχώρεσης, ο Χριστός.

              Γιατί, λοιπόν, η φώτιση να μην έχει ακουμπήσει ακόμη τους Ηγέτες των εμπόλεμων κρατών;

                                            H  ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

                 Η δεύτερη πληγή του πλανήτη μας, η Κλιματική Αλλαγή, ήδη  κρούει εδώ και χρόνια τον κώδωνα του κινδύνου. Ο πλανήτης μας κινδυνεύει από μία ολοσχερή και μη αναστρέψιμη καταστροφή που θα σημάνει και το τέλος της ανθρώπινης ζωής σε αυτόν.

           Η καταστροφή της χλωρίδας και της πανίδας και η ελαχιστοποίηση της βιοποικιλότητας του πλανήτη μας προμηνύουν άλλα χειρότερα κακά που η απληστία του ανθρώπου αδυνατεί να αντιληφθεί. Κάποιοι δε  ειρωνεύονται την αγωνία των ειδικών και ευαγγελίζονται την αυτορρύθμιση του συστήματος.

            Αυτοί οι “αφώτιστοι”  αγνοούν πως η αυτορρύθμιση ίσως περιλαμβάνει και την εξαφάνιση εκείνου του παράγοντα που δημιουργεί το πρόβλημα, δηλαδή τον άνθρωπο.

               Επειδή, όμως, είμαστε “ένοικοι” και όχι ιδιοκτήτες της γης  και επειδή “καιροί ου μενετοί” επείγει η λήψη άμεσων και δραστικών μέτρων για την επιβίωση του πλανήτη μας .

                 Και αν κάποια πράγματα δεν μπορούμε ή δεν θέλουμε να τα αλλάξουμε, τουλάχιστον ας αλλάξουμε τον τρόπο που τα βλέπουμε (αποανάπτυξη…). Ίσως από εκεί μπορεί να αρχίσει η πρώτη οικουμενική ανθρώπινη επανάσταση για τη σωτηρία της Γης

                Ιδού, λοιπόν, πεδίον δόξης λαμπρόν για τους “φωτισμένους” ηγέτες του πλανήτη μας.

                                        Η ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

                Οι γκουρού της τεχνολογίας υπολογίζουν και προβλέπουν πως η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ) σε λίγες δεκαετίες θα αντικαταστήσει τον άνθρωπο. Ένα ακατάληπτο και ανεξέλεγκτο πλήθος  αλγόριθμων θα αντικαταστήσει κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα και θα απαλλάξει τον άνθρωπο ακόμη κι από την ανάγκη να σκέπτεται. Στην προοπτική αυτή ακόμη και ο Όργουελ ορρωδεί που φιλοτέχνησε την ατμόσφαιρα του εφιαλτικού «1984»

               Για πολλούς φαίνεται να δικαιώνεται πανηγυρικά ένας παλιός φόβος του τύπου:

               “Ο κίνδυνος και ο φόβος δεν είναι μήπως οι μηχανές αρχίζουν να σκέπτονται όπως ο άνθρωπος, αλλά μήπως ο άνθρωπος αρχίζει να σκέπτεται σαν τις μηχανές”.

              Σιγά-σιγά οδεύουμεν στο τέλος του Homo Sapiens και στη δημιουργία του Homo Digitalis. Ένα νέος τύπος ανθρώπου θα δημιουργηθεί που οι επιλογές, οι σκέψεις και τα συναισθήματά του θα ρυθμίζονται  από κωδικούς εξωανθρώπινους. Και όπως πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις οι νέοι Ηγέτες μας θα μας υπόσχονται μία νέα Ελευθερία. 

                Ίσως-ίσως στον αστερισμό της Τεχνητής Νοημοσύνης οι έννοια της ανθρώπινης Ταυτότητας και της Ευθύνης να αλλάξουν και με την έννοια αυτή θα ζούμε στην εποχή του μετα-ανθρώπου.

              Βέβαια, πολλοί είναι αυτοί που αντιτείνουν πως η δαιμονολογία γύρω από την Τεχνητή Νοημοσύνη είναι άδικη και υπερβολική. Κι αυτό γιατί αυτή αν ληφθούν έγκαιρα μέτρα μπορεί να γίνει ο καλύτερος υπηρέτης του ανθρώπου.

               Κανείς, βέβαια, δεν επιθυμεί μία επιστροφή ή επανάληψη του κινήματος των Λουδιτών. Ο άνθρωπος πρέπει να παραμείνει ο δημιουργός και τα δημιουργήματά του να τον υπηρετούν και όχι το αντίθετο.

                  Γι αυτό, επομένως, έχουμε ως ανθρωπότητα την ανάγκη ενός “φωτισμού” για την αποτροπή και προφύλαξη από μία νέα δουλεία του 21ου αιώνα στα δημιουργήματά μας.

          “Υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ της ανθρώπινης δύναμης και της ανθρώπινης σοφίας. Είμαστε περισσότερο ισχυροί και λιγότερο σοφοί. Είμαστε πολύ καλοί στην ανάπτυξη ισχυρών τεχνολογιών, αλλά δεν είμαστε τόσο καλοί στο να αποφασίζουμε πώς θα χρησιμοποιούμε αυτές τις τεχνολογίες με καλό τρόπο”(Χαράρι).

            Εμείς έχουμε χρέος να διαψεύσουμε τον Χαράρι και ως “φωτισμένοι” να αποδείξουμε πως είμαστε και “Δυνατοί“ και “Σοφοί”.

                 Για αυτό ας ευχηθούμε να “μας φωτίσει” όλους ο Θεός για το καλό του ανθρώπου.

 

Αναδημοσίευση από https://iliasgiannakopoulos.blogspot.com/