Γερμανός ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, γλύπτης και γραφίστας, η φωνή της μεταπολεμικής Γερμανίας, όπως αποκαλείται. Θεωρείται μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της γερμανόφωνης λογοτεχνίας, βραβευμένος με Νόμπελ το 1999.
Ο Γκίντερ Γκρας (Gunter Grass) γεννήθηκε στο Ντάντσιχ (σημερινό Γκντανσκ της Πολωνίας) στις 16 Οκτωβρίου του 1927 από γερμανό πατέρα και πολωνή μητέρα. Μαθητής Γυμνασίου τη δεκαετία του ’30 εισέρχεται στη νεολαία του Ναζιστικού Κόμματος. Στρατεύεται στα 16 του και τραυματίζεται σε μάχη το 1945, λίγο πριν από την παράδοση του Γ’ Ράιχ.
Μετά το τέλος του πολέμου εργάστηκε για τα προς το ζην ως αγρότης και ανθρακωρύχος, σπουδάζοντας παράλληλα καλές τέχνες. Πολυσύνθετο ταλέντο, ασχολήθηκε με τη γλυπτική και τη γραφιστική, προτού κάνει την πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα το 1956, τυπώνοντας ο ίδιος την παρθενική του ποιητική συλλογή.
Παγκόσμια γνωστός έγινε το 1959 με το μυθιστόρημά του «Το τενεκεδένιο Ταμπούρλο» (εκδ. Οδυσσέας), ένα σατιρικό πανόραμα της γερμανικής πραγματικότητας στο πρώτο ήμισυ του αιώνα μας, που έγινε και κινηματογραφική ταινία από τον συμπατριώτη του Φόλκερ Σλέντορφ. Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα «Γάτα και Ποντίκι» (εκδ. Διογένης) και «Σκυλίσια Χρόνια» (εκδ. Διογένης), που συμπλήρωσαν την «Τριλογία του Ντάτσιχ», με την οποία εδραίωσε τη φήμη του.
Βαθύτατα πολιτικοποιημένος, ο Γκύντερ Γκρας αναμίχθηκε έντονα στη γερμανική πολιτική τη δεκαετία του ’60 υπό τη σημαία των σοσιαλδημοκρατών του Βίλι Μπραντ. Από τότε έχει δημοσιεύσει πολλά δοκίμια και λόγους, ονειρευόμενος μία Γερμανία χωρίς φανατισμούς και ολοκληρωτικές ιδεολογίες. Αντιτάχθηκε σθεναρά στους νατοϊκούς βομβαρδισμούς στη Σερβία το 1999, όπως και στην αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003.
Στην Ελλάδα είναι αρκετά γνωστός, καθώς πολλά έργα του βρίσκονται στα ράφια των βιβλιοπωλείων, ενώ άρθρα με την υπογραφή του βρίσκονται συχνά στις στήλες των ελληνικών εφημερίδων. Εκτός από την «Τριλογία του Ντάντσιχ», στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του: «Η Πρόβα της εξέγερσης των Πληβείων» (εκδ. Δωδώνη), «Ο κατακλυσμός» (εκδ. Δωδώνη), «Ο Μπουτ το Ψάρι» (εκδ. Οδυσσέας), «Ένα Ευρύ Πεδίο» (εκδ. Οδυσσέας ) και «Δυσοίωνα Κοάσματα» (εκδ. Οδυσσέας).
Το 1999 γίνεται ο έβδομος γερμανός, που βραβεύεται με Νόμπελ Λογοτεχνίας. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί το δοκίμιο «Ο αιώνας μου» (εκδ. Οδυσσέας), μια ματιά στην ιστορία του 20ου αιώνα που φεύγει και το 2002 το μυθιστόρημά του «Σαν τον κάβουρα», που θίγει ένα θέμα ταμπού για τους γερμανούς: Τη βύθιση από ρωσικό υποβρύχιο του μεταγωγικού «Βίλχελμ Γκούστλοφ», που μετέφερε γερμανούς στρατιώτες πίσω στην πατρίδα, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Στις 12 Αυγούστου 2006, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Φρανκφούρτερ Αλγκεμάινε Τσάιτουνγκ» (FAZ), που ήταν αφιερωμένη στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του «Ξεφλουδίζοντας το κρεμμύδι», αποκάλυψε ότι στα δεκαεφτά του, υπηρέτησε για διάστημα μικρότερο των δύο μηνών στα ναζιστικά Waffen-SS. Μέχρι τότε ήταν γνωστό ότι στη διάρκεια του πολέμου είχε υπηρετήσει στην αντιαεροπορική άμυνα. Πάντως, ο Γκρας διευκρίνισε ότι στο διάστημα αυτό δε συμμετείχε σε καμία εγκληματική δράση και δεν έριξε καμία σφαίρα. Η αποκάλυψη αυτή για το παρελθόν του προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις ορισμένων ιστορικών και δημοσιογράφων, αλλά και και την υποστήριξη μεγάλης μερίδας του λογοτεχνικού κόσμου.
Στις 26 Μαΐου 2012 δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» το ποίημα του «Η ντροπή της Ευρώπης», αφιερωμένο στην Ελλάδα των μνημονίων.
Ο Γκίντερ Γκρας πέθανε στις 13 Απριλίου 2015 στο Λίμπεκ της Γερμανίας, σε ηλικία 87 ετών.
© SanSimera.gr
Γκύντερ Γκρας - Η Ντροπή της Ευρώπης
Το ποίημα του Γερμανού συγγραφέα Γκύντερ Γκρας (16 Οκτωβρίου 1927 - 13 Απριλίου 2015) για την Ελλάδα με τίτλο «Η Ντροπή της Ευρώπης» που δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2012, σήμερα είναι ακόμα επίκαιρο.
Στο χάος κοντά, γιατί δεν συμμορφώθηκε στις αγορές• κι Εσύ μακριά από τη Χώρα, που Σου χάρισε το λίκνο.
Οσα Εσύ με την ψυχή ζήτησες και νόμισες πως βρήκες, τώρα θα καταλυθούν, και θα εκτιμηθούν σαν σκουριασμένα παλιοσίδερα.
Σαν οφειλέτης διαπομπευμένος και γυμνός, υποφέρει μια Χώρα• κι Εσύ, αντί για το ευχαριστώ που της οφείλεις, προσφέρεις λόγια κενά.
Καταδικασμένη σε φτώχεια η Χώρα αυτή, που ο πλούτος της κοσμεί Μουσεία: η λεία που Εσύ φυλάττεις.
Αυτοί που με τη δύναμη των όπλων είχαν επιτεθεί στη Χώρα την ευλογημένη με νησιά, στον στρατιωτικό τους σάκο κουβαλούσαν τον Χέλντερλιν.
Ελάχιστα αποδεκτή Χώρα, όμως οι πραξικοπηματίες της, κάποτε, από Εσένα, ως σύμμαχοι έγιναν αποδεκτοί.
Χώρα χωρίς δικαιώματα, που η ισχυρογνώμονη εξουσία ολοένα και περισσότερο της σφίγγει το ζωνάρι.
Σ' Εσένα αντιστέκεται φορώντας μαύρα η Αντιγόνη, και σ' όλη τη Χώρα πένθος ντύνεται ο λαός, που Εσένα φιλοξένησε.
Ομως, έξω από τη Χώρα, του Κροίσου οι ακόλουθοι και οι όμοιοί του όλα όσα έχουν τη λάμψη του χρυσού στοιβάζουν στο δικό Σου θησαυροφυλάκιο.
Πιες επιτέλους, πιες! κραυγάζουν οι εγκάθετοι των Επιτρόπων• όμως ο Σωκράτης, με οργή Σου επιστρέφει το κύπελλο γεμάτο ώς επάνω.
Θα καταραστούν εν χορώ, ό,τι είναι δικό Σου οι θεοί, που τον Ολυμπό τους η δική Σου θέληση ζητάει ν' απαλλοτριώσει.
Στερημένη από πνεύμα, Εσύ θα φθαρείς χωρίς τη Χώρα, που το πνεύμα της, Εσένα, Ευρώπη, εδημιούργησε.
(Μετάφραση: Πατρίτσια Αδαμοπούλου)
ΤΟ ΤΕΝΕΚΕΔΕΝΙΟ ΤΑΜΠΟΥΡΛΟ
Το «Τενεκεδένιο Ταμπούρλο» ουσιαστικά είναι το έργο που χάρισε στον Γκύντερ Γκρας, με 40 χρόνια καθυστέρηση, το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Τότε το έργο δέχτηκε στη Γερμανία τη σφοδρή επίθεση μεγάλου μέρους κριτικής αλλά και της καθολικής εκκλησίας, που το χαρακτήρισαν βλάσφημο, ανήθικο, εμετικό, πορνό. Αλλά ενώ στη Γερμανία υπήρξε αντικείμενο έντονων αντιδράσεων, στο εξωτερικό ξεσήκωσε τον ενθουσιασμό κριτικής και κοινού. Πού οφείλονται άραγε οι αντικρουόμενες αυτές αντιδράσεις; Τι είναι αυτό το βιβλίο; Είναι η ιστορία του Όσκαρ Ματσεράτ που, μετά από μια ταραχώδη ζωή, καταλήγει στο ψυχιατρείο και αποφασίζει με τη βοήθεια του τύμπανού του να ανακαλέσει στη μνήμη τη ζωή του, μια ζωή άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία της Γερμανίας, στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Μέχρι τα 18 του χρόνια, ο Όσκαρ αρνείται να μεγαλώσει, διατηρώντας το ύψος τρίχρονου παιδιού, από μίσος στον πατέρα ή μάλλον στους πατέρες του και στο φυσιολογικό κόσμο που τον περιβάλλει. Η απέχθεια απέναντι στο δαιμονικό, παράφρονα, άθλιο, σκληρό και απάνθρωπο αυτόν κόσμο τρέφει την παραμόρφωσή του, δίνει μορφή στην οργή του, διαμορφώνει την υαλοκτόνο φωνή του. Ο Όσκαρ -αυτός ο παρανοϊκός νάνος- είναι ένας μοναδικός καθρέφτης της εποχής του ναζισμού και των «απλών ανθρώπων» που τον εξέθρεψαν, καθώς και της εποχής του γερμανικού «οικονομικού θαύματος». (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)
Η πολιτική μεταφορά του Γκρας είναι μεγαλειώδης: όπως δεν μεγαλώνει ο Όσκαρ έτσι δεν ενηλικιώνεται και η κοινωνία στην οποία ζει. Ο συγγραφέας επιχειρεί και επιτυγχάνει τον ευφυέστερο και δυσκολότερο συνδυασμό: τη σαρκαστική ανάκληση του παρελθόντος με την πικρή και μακάβρια ανάγνωση του παρόντος. Γι' αυτό άλλωστε το βιβλίο δεν μας λέει μόνο τι ήταν η Γερμανία της χιτλερικής εποχής και του μεταπολεμικού οικονομικού θαύματος, αλλά συνιστά και ένα υπερμεγεθυσμένο ηθικό σχόλιο του ευρωπαϊκού πολιτισμού και της μικροαστικής ηθικής μέσα από την οποία ξεπήδησε το χιτλερικό άγος. Και σαν όλα τα μεγάλα έργα αυτού του είδους, όπως το καλλιέργησαν ο Στερν, ο Ραμπελέ και ο Τζόναθαν Σουίφτ, προκαλεί σαρκαστικά γέλια και ταυτοχρόνως ξύνει πληγές. Δεν είναι περιττό να πούμε ότι το χειμαρρώδες αυτό μυθιστόρημα διαβάζεται σχεδόν απνευστί. (ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ, Το Βήμα, 2/9/2007) https://www.politeianet.gr/
Η ΠΡΟΒΑ ΤΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ ΤΩΝ ΠΛΗΒΕΙΩΝ
Τις 17 Ιουνίου 1953 έγινε η γνωστή αντικαθεστωτική εξέγερση στο Ανατολικό Βερολίνο. Εκείνες τις μέρες, ο Μπέρτολτ Μπρεχτ ετοίμαζε στο θέατρό του μια καινούργια διασκευή του "Κοριολανού" του Σαίξπηρ. Αυτό είναι το ιστορικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο ο Γκύντερ Γκρας στηρίζει το έργο του για την Εξέγερση των πληβείων. Οι πληβείοι είναι ταυτόχρονα εκείνοι της Ρώμης του Κοριολανού και εκείνοι της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας.
Το έργο αυτό διανδίζεται εν μέρει με μονολόγους γραμμένους σε στίχους, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του είναι σε πεζό. Ρίχνει φως στην πολύπλοκη προσωπικότητα του Μπρεχτ, συνειδητού κομμουνιστή και ταυτόχρονα ασυνείδητου καλοπερασόπουλου ένας γενναίος δειλός, όπως χαρακτήρισε κάποτε ο ίδιος τον εαυτό του. Ο Γκρας, πρόσωπο πολιτικοποιημένο στο στρατόπεδο της σοσιαλδημοκρατίας, δεν έχει λόγο να του φεισθεί. Ωστόσο, παρακολουθεί με ενδιαφέρον, και ίσως με συμπόνια, τις συνειδησιακές του δολιχοδρομίες ανάμεσα στις συμπληγάδες της διεθνούς πολιτικής, όπου βρέθηκε παγιδευμένος ο λαός του Ανατολιτικού Βερολίνου, θύμα εκλεκτό του ψυχρού πολέμου.
Απομένει στον προειδοποιημένο αναγνώστη να αναγνωρίσει τις πολιτικές ναρκοθετήσεις του κειμένου. Το έργο είχε περιληφθεί στο πρόγραμμα παραστάσεων του Εθνικού για την περίοδο 1974 - 1975, σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή, που θα ερμήνευε και τον κύριο λόγο. Την ύστατη στιγμή ο Μινωτής εδείλιασε. "Θα 'ρθουν οι φοιτητές να μου σπάσουν το θέατρο", μου είπε. Η Ελλάδα περνούσε τις αντιχουντικές ώρες της μετά την κατάρρευση της δικτατορίας των Απριλιανών. Το έργο δεν ανεβάσθηκε ποτέ. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)
ΞΕΦΛΟΥΔΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΚΡΕΜΜΥΔΙ
της κυκλοφορίας του και ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων με τις αποκαλύψεις για το παρελθόν του συγγραφέα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
"Είτε πρόκειται για το σήμερα είτε για το χτες, πάντα κάποιος νιώθει τον πειρασμό να κρυφτεί κάτω από τον μανδύα του τρίτου προσώπου: τότε που χαιρόταν να τον παίρνει αγκαλιά η μάνα του, κι ας κόντευε τα δώδεκα, κάτι άρχισε και τελείωσε. Ναι, αλλά πως είναι δυνατόν να οριστεί επακριβώς η αρχή, το τέλος; Όσον αφορά εμένα, είναι.
Σε στενό χώρο έληξαν τα παιδικά μου χρόνια όταν εκεί οπού μεγάλωσα ξέσπασε ο πόλεμος σε διάφορα σημεία ταυτόχρονα. Άρχισε πολύηχος με τις ομοβροντίες ενός πολεμικού πλοίου γραμμής και τα βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως πάνω από το λιμάνι του Νοϊφαρβάσερ απέναντι από την πολωνική στρατιωτική βάση της χερσονήσου Βέστερπλατε, και συνάμα μακρύτερα με τις καλά υπολογισμένες βολές των δύο αναγνωριστικών τεθωρακισμένων στη μάχη για το Πολωνικό Ταχυδρομείο στην παλιά πόλη του Ντάντσιχ, και πολύ κοντά με την αναγγελία του από το ραδιόφωνό μας, τον Δέκτη του Λαού, που η θέση του ήταν στον μπουφέ μας: σιδηρόηχα λόγια διαλάλησαν το τέλος των παιδικών μου χρόνων σε ένα ισόγειο διαμέρισμα μιας τριώροφης πολυκατοικίας στην οδό Λάμπε του Λάνγκφουρ. [...] Στην ανάμνηση αρέσει το κρυφτό που παίζουν τα παιδιά. Κρύβεται. Έχει τάση προς την καλολογία και χαίρεται να κοσμεί, συχνά δίχως αποχρώντα λόγο. Αντιφάσκει προς τη μνήμη, που φέρεται σχολαστικά και με διάθεση φιλόνικη θέλει να έχει πάντα δίκιο. Όταν δέχεται φορτικές ερωτήσεις η ανάμνηση μοιάζει με κρεμμύδι που θέλει ξεφλούδισμα, ώστε να αναφανεί ότι μπορεί να διαβαστεί γράμμα μετά το γράμμα: σπάνια σαφές, πάντα υπό μορφή αντεστραμμένου ειδώλου ή με κάποιον άλλο τρόπο μεταμορφωμένο σε αίνιγμα. [...] Το κρεμμύδι έχει πολλές φλούδες. Είναι πολυάριθμες. Μόλις ξεφλουδισμένο ανανεώνεται. Ψιλοκομμένο φέρνει δάκρυα. Μόνο πάνω στο ξεφλούδισμα ομολογεί την αλήθεια. Ό,τι έγινε πριν και μετά το πέρας των παιδικών μου χρόνων, τα γεγονότα μου χτυπάνε την πόρτα, και ήταν χειρότερα από ό,τι ήθελα, και θέλουν να ιστορηθούν πότε έτσι και πότε αλλιώς, και παρασύρουν σε ψευδείς εξιστορήσεις." [...] (Από την έκδοση) https://www.politeianet.gr/
Ο ΑΙΩΝΑΣ ΜΟΥ
Ο 20ος αιώνας όπως τον ζει χρόνο με χρόνο ένα «εγώ», αλλά με διαφορετικό πρόσωπο κάθε φορά. Ορισμένες φορές το πρόσωπο αυτό είναι ο ίδιος ο συγγραφέας, συνήθως όμως κάποιος άλλος. Εκατό κεφάλαια, όσα και τα χρόνια του αιώνα, και περισσότεροι από ογδόντα αφηγητές. Εδώ ο Γκρας ούτε ιστορία γράφει ούτε κατασκευάζει ένα συλλογικό εγώ. Ανοίγει μικρά παράθυρα που επιτρέπουν στον αναγνώστη να ρίξει μια ματιά στα παρασκήνια της ιστορίας και στους ανθρώπους που τη γράφουν καθημερινά με τη ζωή τους. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου