Παύλος Βουλουβούτης " Μαζικές εξαφανίσεις"

 Εξετάζοντας τον κόσμο γύρω μας και βλέποντας την πλούσια βιοποικιλότητά του, τόσο στη χλωρίδα όσο και στην πανίδα, τείνουμε να πιστέψουμε, ότι όλ’ αυτά τα είδη ζώων και φυτών  που υπάρχουν, υπήρχαν από πάντα και θα υπάρχουν στην αιωνιότητα. Ωστόσο σήμερα υπολογίζεται, ότι το 99,5% των ειδών που πέρασαν απ’ τον πλανήτη έχουν ήδη εκλείψει. Πολλά απ’ αυτά τα είδη εξέλειπαν κατά το παρελθόν σε ραγδαίους ρυθμούς και μεγάλους αριθμούς, έτσι ώστε να μιλάμε σήμερα για «μαζικές εξαφανίσεις» ειδών και πληθυσμών, κατά τις οποίες πάνω απ’ το 50% της ζωής εξαφανίζεται.

     Υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με το πότε ακριβώς έγιναν αυτές οι εξαφανίσεις, πόσο διήρκεσαν και ποιοι λόγοι τις δημιούργησαν. Αυτό που θεωρείται σίγουρο είναι, ότι ο κύριος λόγος ήταν ταχύτατη αλλαγή του περιβάλλοντος στο οποίο ζούσαν αυτά τα ζώα και φυτά. Ας απαριθμήσουμε τις αιτίες, που πιστεύουμε ότι επέφεραν αυτές τις αλλαγές.

  
   Η δημοφιλέστερη (ιδιαίτερα στα ΜΜΕ) είναι η θεωρία της πρόσκρουσης μετεωρίτη, η οποία εκτίναξε εκατομμύρια τόνους σκόνης στον αέρα, κρύβοντας το ηλιακό φως και σπάζοντας έτσι τον κύκλο φωτοσύνθεσης των φυτών. Τα φυτά πέθαναν, παρασύροντας στο θάνατό τους τα φυτοφάγα ζώα και αυτά με τη σειρά τους τα σαρκοφάγα. Επίσης για το λόγο αυτό, μειώθηκε δραματικά η θερμοκρασία του πλανήτη προκαλώντας μια παγετώδη περίοδο. Άλλος σοβαρός λόγος είναι η αυξημένη ηφαιστειακή δραστηριότητα, κατά την οποία μεγάλες εκτάσεις – 10⁵ έως 10⁶ km² – (Σιβηρία, υψίπεδα Ντεκάν και αλλού) καλύπτονται από λάβα. Όξινες βροχές από τα ηφαιστειακά αέρια καθώς και εκτινασσόμενη στάχτη, που μπλοκάρει επίσης το ηλιακό φως, αλλάζουν γρήγορα τις κλιματικές συνθήκες. Η παγετωνοποίηση επίσης μειώνει τη στάθμη της θάλασσας, η οποία γίνεται φτωχότερη σε οξυγόνο. Συνεπεία αυτού καταστρέφεται το πλαγκτόν ώστε να σπάσει η αλυσίδα της ζωής στη θάλασσα με σημαντικές συνέπειες στη ζωή όλης της Γης.

     Όλες οι παραπάνω μεταβολές είναι δυνατόν να δρουν η μία σε συνάρτηση με την άλλη, ώστε να έχουμε εξαφανίσεις ζωής από τον πλανήτη. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε, ότι στατιστικά οι εξαφανίσεις του απώτερου παρελθόντος είναι χειρότερες από τις πιο πρόσφατες. Αυτό πιθανόν οφείλεται στο γεγονός, ότι με το πέρασμα του χρόνου η ζωή γαντζώνεται όλο και πιο γερά πάνω στη Γη.

     Ας αναφέρουμε τώρα επιγραμματικά τις μεγαλύτερες εξαφανίσεις ζωής στον πλανήτη μας.

Αρχίζοντας από την αρχαιότερη, είναι η εξαφάνιση της Προκαμβρίου περιόδου η οποία συνέβη πριν 600 εκατομμ. χρόνια περίπου. Σ’ αυτήν εξολοθρεύτηκαν κυρίως μονοκύτταροι οργανισμοί (στρωματολίτες). Η πιθανή εξήγηση είναι η παγετωνοποίηση. Κατά το τέλος της Καμβρίου περιόδου πριν περίπου 500 εκατομμ. χρόνια συνέβησαν τρεις μείζονες εξαφανίσεις, κατά τις οποίες επηρεάστηκαν ασπόνδυλα ζώα όπως οι τριλοβίτες, τα βραχιόποδα και τα κωνόδοντα. Η αιτία που εικάζεται είναι η παγετωνοποίηση και εξ αυτής η ελάττωση της στάθμης της θάλασσας με παράλληλη ελάττωση του διαλυμένου οξυγόνου σ’αυτή. Κατά τη διάρκεια  της Ορδοβίκιας περιόδου πριν 440-450 εκατομμ. χρόνια εξαφανίστηκαν το ένα τρίτο των οικογενειών  των βραχιοπόδων, πλήθος τριλοβιτών και περισσότερες από 100 οικογενειες ασπόνδυλων. Οφείλεται στην παγετωνοποίηση της υπερηπείρου Γκοντβάνα και παράλληλη πτώση της στάθμης της θαλασσας. Προς το τέλος της Δεβόνιας περιόδου πριν 400 εκατομμ. χρόνια επηρεάστηκαν περισσότερο τα θαλάσσια ζώα παρά τα φυτά και δέντρα του εδάφους, τα οποία τώρα πρωτοεμφανίζονται. Η εξαφάνιση αυτή οφείλεται σε έλευση παγετώνων, ή σε πρόσκρουση μετεωρίτη. Πριν 284 εκατομμ. χρόνια στην αρχή της Πέρμιας περιόδου εξαφανίζεται το 90-95% της θαλάσσιας ζωής. Είναι η χειρότερη μαζική εξαφάνιση. Οι τριλοβίτες εξολοθρεύονται και αρχίζει η βασιλεία των δεινοσαύρων. Εικάζονται πολλές αιτίες. Ο σχηματισμός της υπερηπείρου Πανγαίας με επακόλουθη παγετωνοποίηση και πτώση της στάθμης της θάλασσας είναι μια απ’ αυτές. Επίσης, πιθανόν, ηφαιστειογενής δραστηριότητα (στη Σιβηρία). Ένας τρίτος λόγος είναι πιθανή πρόσκρουση μετεωρίτη. Στο τέλος της Τριασσίου πριν 200 εκατομμ. χρόνια εξολοθρεύεται το 50% της ζωής. Το χαρακτηριστικό αυτής της εξαφάνισης είναι η πολύ μικρή της διάρκεια (μόλις 10000 χρόνια). Μια αιτία θα μπορούσε να είναι η ηφαιστειακή  δραστηριότητα στον πυθμένα του Ατλαντικού. Τέλος στο σύνορο της Κρητιδικής με την Τριτογενή περίοδο, πριν 65 εκατομμ χρόνια συνέβη η περισσότερο γνωστή εξαφάνιση, κατά την οποία το 85% της ζωής μαζί με τους δεινοσαύρους και τους αμμωνίτες εξολοθρεύτηκαν. Γενικότερα όλα τα ζώα άνω των 25 κιλών πέθαναν. Σήμερα πιστεύουμε ότι η αιτία ήταν η πρόσκρουση μετεωρίτη (Γιουκατάν-Μεξικό), ή ηφαιστειακή δραστηριότητα (υψίπεδα Ντεκάν).

Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν, ότι τώρα συμβαίνει ακόμη μια μαζική εξαφάνιση οφειλόμενη στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Για κάθε 100km² ζούγκλας και 1000km² περιχώρων που αποψιλώνονται, εξαφανίζονται εκατοντάδες είδη φυτών και ζώων.

       Βλέπουμε λοιπόν, ότι στη διάρκεια της ιστορίας της ζωής πολλά είδη και πληθυσμοί έπαψαν να υπάρχουν είτε μαζικά είτε σβήνοντας σιγά σιγά. Το ερώτημα που προβάλλει στο μυαλό όλων μας είναι, αν ο άνθρωπος – που τόσο μας αρέσει να θεωρούμε ως κορωνίδα της δημιουργίας – θα συνεχίσει να υπάρχει  και στο απώτερο μέλλον, ή θα είναι μια σελίδα στο βιβλίο της ζωής.

    Οι προοπτικές είναι δυσοίωνες
Πηγές-περισσότερες πληροφορίες

http://www.enchantedlearning.com/subjects/dinosaurs/extinction/asteroid.html

http://spacedaily.com/news/life-01ze.html

Ευχαριστώ θερμά τον αγαπητό Παύλο για την ευγενική παραχώρηση του άρθρου του .