ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Σ. ΞΥΛΟΓΙΑΝΝΗΣ " ΠΕΔΙΑΔΑ ΑΡΤΑΣ – ΓΕΩΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ – ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΛΕΞΕΩΝ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ "

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΞΥΛΟΓΙΑΝΝΗΣ " ΠΕΔΙΑΔΑ ΑΡΤΑΣ –ΓΕΩΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ – ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΛΕΞΕΩΝ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ "

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ευχαριστίες	9
συντομογραφίες	13
Πρόλογος	17
Εισαγωγικό Σημείωμα	21
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ Γεωφυσικά και Ιστορικά Στοιχεία
ΠΕΔΙΑΔΑ ΑΡΤΑΣ, Ο ΑΡΑΧΘΟΣ ΚΑΙ Ο ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ	29
ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ	40
ΑΛΙΠΕΔΑ ΠΕΔΙΑ	46
ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΑ ΠΕΔΙΑ	47
ΥΨΟΜΕΤΡΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΑΡΤΑΣ	48
ΛΙΓΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΧΙΕΙΑ	50
Η ΠΕΔΙΑΔΑ ΑΡΤΑΣ ΚΑΤΑ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ	61
ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΟΥ ΚΟΜΜΕΝΟΥ	68
ΤΟ ΟΧΥΡΟ ΑΜΒΡΑΚΟΣ	69
Ο ΗΤΑΥΡΟΣ	75
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β Λαογραφικά Η Καθημερινότητα στην Πεδιάδα Άρτας
ΑΣΧΟΛΙΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ	80
Η ΚΑΤΟΙΚΙΑ	93
Ο ΓΑΜΟΣ	113
ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΑΧΤΑΡΙΣΜΑΤΑ	134
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ	139
ΜΟΙΡΟΛΟΓΙΑ	144
ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ	150
ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ	152
ΤΟΠΙΚΑ ΕΔΕΣΜΑΤΑ	162
ΑΛΛΑ ΤΟΠΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΔΕΣΜΑΤΑ	170
ΤΟΠΙΚΟΙ ΓΛΩΣΣΟΔΕΤΕΣ	187
ΔΙΑΦΟΡΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ-ΣΤΙΧΑΚΙΑ-ΑΔΕΣΠΟΤΑ	190
ΠΑΙΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ	197
ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ	212
ΣΚΕΛΙΣΜΑ ή ΜΑΤΙΑΣΜΑ ή ΒΑΣΚΑΝΙΑ	213
ΠΟΛΗΨΕΙΣ κ.λπ.ΣΥΝΑΦΗ	215
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄ Γλωσσάρι Ιδιωμάτων κ.λπ. συναφή
ΓΛΩΣΣΑ-ΛΕΞΕΙΣ-ΙΔΙΩΜΑΤΑ	223
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Α΄ΕΚΔΟΣΗΣ	225
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΓΛΩΣΣΙΚΟΙ ΙΔΙΩΜΑΤΙΣΜΟΙ	229
ΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ	229
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΛΕΞΕΩΝ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ	230
ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΙΔΙΩΜΑΤΩΝ	232
ΕΠΙΛΟΓΟΣ	504
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ	507
Συνοπτικό Βιογραφικό προλογήσαντος	569
Βιβλιογραφία	570

✦    ✦    ✦    ✦

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Μας φαίνεται παράξενο που κάποτε μπορέσαμε να χτίσουμε

τα σπίτια τα καλύβια και τις στάνες μας

Γιώργος Σεφέρης 

Πρέπει να ’σαι φτιαγμένος από γερά και ανθεκτικά υλικά για να αποφασίσεις να μπεις σ’ αυτό το άλλοτε ήρεμο κι άλλοτε φουρτουνιασμένο πέλαγος της λαϊκής μας παράδοσης, ανασύροντας από το βυθό της ατομικής και συλλογικής μνήμης έναν ατέλειωτο και απίστευτο πίνακα σπαρταριστών στοιχείων που τράνταξαν την κοινωνική ζωή και της έδωσαν χρώμα και νόημα και ουσία να υπάρχει. Ο Χαράλαμπος Ξυλογιάννης, ρομαντικός εραστής του τόπου του και τρυφερός νοσταλγός του παλιού καλού καιρού, τολμά να μπει στο πέλαγος αυτό και να φέρει σε πέρας ένα έργο που πολλοί θα θέλαμε να το καταγράψουμε, μα τελικά δεν αποκοτούμε ούτε να το ξεκινήσουμε καν. 

Έχουμε αποδεχτεί πλέον, οι πιο πολλοί από εμάς, την αλήθεια πως όλα αυτά που έζησε η μεταπολεμική γενιά, η δική μας γενιά δηλαδή, αν δε φαντάζουν ήδη, θα φαντάζουν σε πολύ λίγα χρόνια σαν ένα αλλόκοτο μαγικό παραμύθι. Ο τόπος των παιδικών μας χρόνων έγινε δραματικά κλειστός, παρά την τεράστια πρόοδο που έχει συντελεστεί στον τομέα της ενημέρωσης και της επικοινωνίας. Πάνω απ’ τα χωριά μας έχει απλωθεί ένα μακρύ και βαρύ πέπλο ερημιάς και σιωπής. Διατρέχεις τον κίνδυνο, κάνοντας έναν απλό περίπατο σ’ αυτόν, να μη συναντήσεις έναν άνθρωπο πουθενά, ούτε στις αλάνες, στα γήπεδα και στα λιβάδια, όπου ηχούσαν παλιά οι φωνές των παιδιών· αλλά ούτε και στους κεντρικούς ακόμα δρόμους, στα σταυροδρόμια και στην ίδια την πλατεία του χωριού. 

Δεν είναι σήμερα ο άνθρωπος που ορίζει τον άνθρωπο. Μα είναι η τεχνολογία που τον ορίζει και τον κατευθύνει και τον κυβερνά. Οι σχέσεις έχουν γίνει απρόσωπες, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό για την ψυχική μας ισορροπία. Δεν είναι πια η γειτονιά, δεν είναι το χωράφι, ο θέρος, τα ξεφλουδίσματα, το πανηγύρι, το ψάρεμα, το κυνήγι που καλλιεργούν την κοινωνική του φύση και ενισχύουν τους δεσμούς που ενώνουν το άτομο με τους άλλους και το καθιστούν αναπόσπαστο μέρος τους. Είναι οι οθόνες και η ψηφιακή εικόνα που έχει πλημμυρίσει τη ζωή μας και στρέφεται, με μιαν ύπουλη βία, κατά της κοινωνικότητάς μας. 

Ο Ξυλογιάννης ζει στην άκρη του τέλους μιας εποχής. Του οριστικού, καθώς φαίνεται, τέλους. Στην άκρη ενός κόσμου που φεύγει και αργοσβήνει σαν όνειρο. Μα ο Χαράλαμπος Ξυλογιάννης έχει τάξει σκοπό του ν’ αγρυπνά στημένος στα δικά του καραούλια και να κοιτάζει ανήσυχος περιφέροντας το βλέμμα της ψυχής του προς όλα τα σημεία του ορίζοντα και δρασκελώντας με τη σκέψη του όλα τα σύρματα που γίνονται τα όρια μεταξύ των εποχών. Και επείγεται. Επείγεται να σώσει με τις ατομικές του δυνάμεις ό,τι προλάβει και ό,τι μπορέσει. 

Η κοινωνική ζωή του χωριού του, του Ψαθοτοπίου Άρτας, δεν είναι παρά η κοινωνική ζωή κάθε τόπου. Η οποία συνιστά, φυσικά, οργανικό μέρος της εθνικής μας ζωής. Όχι μόνο του πληθυσμού της υπαίθρου, αλλά και του αστικού πληθυσμού. Και όχι μόνο της πεδινής, αλλά και της ορεινής πατρίδας. Το Ψαθοτόπι, κάθε μικρό ή μεγάλο Ψαθοτόπι, είναι ο κοινός μας τόπος, η κοινή μας κληρονομιά, η κοινή μας γεωγραφία και ιστορία. Είναι η μικρογραφία της μεγάλης ελληνικής πατρίδας. Που μας πλάθει και μας ανατρέφει και μας δίνει πνοή απ’ την πνοή της. Και το πνεύμα της γίνεται πνεύμα μας. 

Ο Χαράλαμπος Ξυλογιάννης έχει ταυτιστεί με τον τόπο μας. Και γι’ αυτό τον πονά και τον παρηγορεί αγκαλιάζοντάς τον μ’ έναν διαχρονικό, τρυφερό και ασίγαστο έρωτα. Η γλώσσα της πρώτης πατρίδας, οι φυσικές ομορφιές της, οι εναλλαγές των τοπίων της, οι γιορτές και τα πανηγύρια, ο χορός, το τραγούδι, το παιχνίδι, η κατοικία, το ντύσιμο, η διατροφή, τα αρραβωνιάσματα, ο γάμος κι όλο το θαυμάσιο μωσαϊκό δράσεων της καθημερινής ζωής, με τις μικρές και μεγάλες εκφάνσεις της, που δονούσαν κάποτε την ανθρώπινη ψυχή και την αναπτέρωναν, συνεχίζουν να δονούν ακόμη τον Ξυλογιάννη και ανασύρουν απ’ τον πυθμένα της ύπαρξής του σπάνιες εικόνες και αλλεπάλληλα ανεκτίμητα επεισόδια, που μοιάζουν με πετράδια και οάσεις μέσα στην πνιγηρή έρημο της σύγχρονης ανίας και μονοτονίας. 

Γι’ αυτό ακριβώς μπορώ να πω απερίφραστα πως ο Χαράλαμπος Ξυλογιάννης είναι ένας πνευματικός άνθρωπος ζυμωμένος με το σπάνιο καθάριο αλεύρι της μικρής φτωχικής μας πατρίδας. Η οποία κατοικεί μέσα του ακόμα και τον κρατά δεμένο με τη φύση της και την κοινωνική της ζωή. Ίσως αυτός είναι και ο λόγος που, περισσότερο από κάθε άλλον, έχει τη βαθιά πεποίθηση πως οι εκδηλώσεις αυτές υπήρξαν η αδήριτη ανάγκη των ανθρώπων να συνυπάρξουν ομαλά, ειρηνικά και αγαπημένα, σε μεγάλο βαθμό, διαμορφώνοντας τα κοινά εκείνα χαρακτηριστικά που συγκροτούσαν και συγκρατούσαν τη φυσιογνωμία της κοινωνίας τους. Ακριβώς αυτά τα χαρακτηριστικά είναι ταυτόχρονα και ο δυνατός κρίκος που ενώνει το άτομο με το σύνολο και ενώνει το σύνολο του σήμερα με το σύνολο του χθες. 

Αλλά θα πρέπει να υπογραμμίσουμε με τα πιο έντονα χρώματα πως οι ανεκτίμητες αυτές αξίες των χωριών μας υπήρξαν το δοκάρι εκείνο που κράτησε όρθια και ζωντανή την Ελλάδα και την κουβάλησε ανά τους αιώνες σαν την πιο ανεκτίμητη αξία περνώντας την μέσα από χίλιες δυο συμπληγάδες και ζεσταίνοντάς την με τη γλυκύτητα του ελληνικού λόγου και μύθου, για να μπορεί ν’ αντέχει μέσα στις πιο φοβερές καταιγίδες που ξεσπούσαν γύρω της και πάσχιζαν να τη σβήσουν διαπαντός. Το άτομο ζούσε ήρεμο μέσα στην ασφάλεια και τη θαλπωρή της ομάδας, έστω κι αν αυτή ασκούσε στη συνείδησή του ποικίλους καταναγκασμούς, που συχνά επέβαλλαν ασφυκτικούς περιορισμούς στην προσωπική του ελευθερία. Περίμενε όμως εναγωνίως και ηδονικά να μοιραστεί μαζί της την ομορφιά και τη γοητεία των τρυφερών στιγμών που ανήκαν σε όλους. 

Ο Χαράλαμπος Ξυλογιάννης μάχεται με πείσμα και πάθος να συμμαζέψει όλους αυτούς τους σπάνιους θησαυρούς του πρόσφατου παρελθόντος, που μοιάζουν πλέον καταδικασμένοι να περάσουν στην παντοτινή λήθη. Δεν τρέφει, φυσικά, αυταπάτες. Κανένας από αυτούς τους θησαυρούς δεν πρόκειται να γυρίσει πίσω. Και ελάχιστους –και ελάχιστα– μπορεί να συγκινούν ακόμη. Οι ντοπιολαλιές και οι τοπικές διάλεκτοι έχουν ήδη περάσει στην ιστορία. Οι νέοι άνθρωποι μιλούν τη γλώσσα των βιβλίων, των εντύπων και της τηλεόρασης. Δε μιλούν τη γλώσσα των γονέων τους και των παππούδων τους, την οποία ίσως και να μην κατανοούν στο σύνολό της. Κι ίσως να τους φαίνεται μακρινή και ξένη. 

Ο Χαράλαμπος Ξυλογιάννης σηκώνει στις πλάτες του σαν τον άτλαντα τη βαριά και ξέχειλη από χυμούς άλλων, πιο γνήσιων, καιρών σφαίρα του τόπου μας. Και πραγματοποιεί έναν μοναδικό άθλο που ξεπερνά τα συνήθη όρια: γράφει και παραδίδει στις επόμενες γενεές την εγκυκλοπαίδεια της πολιτιστικής ζωής της μικρής πεδινής πατρίδας. Η εργασία του, καρπός μελέτης και εντρύφησης πολλών χρόνων, έχει μια διαχρονική μνημειακή αξία. Θα είναι ένα πολύτιμο βοήθημα και ένας χρήσιμος σύμβουλος για όσους θα επιχειρήσουν να γνωρίσουν το παρελθόν του τόπου τους όχι μέσα από την ιστορία, εθνική και τοπική, η οποία έτσι κι αλλιώς ελάχιστα ενδιαφέροντα βρίσκει να περιγράψει και να απαθανατίσει από τα γεγονότα του παρελθόντος του. Αλλά να γνωρίσουν αληθινά τον τόπο τους και να τον αγαπήσουν μέσα από τα στοιχεία του πολιτισμού της καθημερινότητάς του. 

Αυτό είναι και θα είναι το μεγάλο ηθικό κέρδος για τον Χαράλαμπο Ξυλογιάννη.

Άρτα 5 Δεκεμβρίου 2016

Δημήτρης Βλαχοπάνος

Φιλόλογος, συγγραφέας

✦    ✦    ✦    ✦

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Πριν 50 περίπου χρόνια τα γλωσσικά ιδιώματα κυριαρχούσαν στην περιοχή μας, τώρα πλέον ελάχιστα χρησιμοποιούνται και οι προοπτικές επιβίωσής των από τις επερχόμενες γενιές είναι απογοητευτικές.

Περιγράψαμε στον πρόλογο τη σημερινή κρατούσα κατάσταση, με την αλλοτρίωση των παραδόσεών μας.

Εκτιμώ πως η εθνική υπόστασή μας εξαρτάται από πολλές παραμέτρους. Εμείς εστιάζουμε στην παράδοση, στη γλώσσα μας. Τ’ απομεινάρια των τοπικών γλωσσικών ιδιωμάτων επιβάλλεται να διασωθούν, ως προϋπόθεση να διατηρηθεί η ταυτότητα της γλώσσας μας. 

Η γλώσσα εκφράζει την παιδεία και τον πολιτισμό μας.

Οι γλωσσικοί ιδιωματισμοί εκφράζουν την παράδοσή μας. Η χρήση τους αποτελούν σημείο αναφοράς ενός τόπου που μέσα απ’ αυτούς διερμηνεύεται η ψυχική σύνθεση και διάθεση των κατοίκων μιας περιοχής.

Οι ιδιωματικές λέξεις και εκφράσεις δε συγγράφηκαν από κάποιον σοφό, αλλά δημιουργήθηκαν απ’ όλους τους κατοίκους και έγιναν κτήμα όλων.

Ο «κοινωνικός πολιτισμός» δε μας επιτρέπει να διαχωρίζουμε τα άτομα ανάλογα με το πώς ομιλούν, εκφράζονται ή προφέρουν τη γλώσσα μας.

Τα γλωσσικά ιδιώματα της κάθε περιοχής επιβάλλεται να διασωθούν, και προς τούτο οι επιστήμονες του πνεύματος πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες και δράσεις προς τον σκοπό αυτό.

Οι πολιτιστικοί και λαογραφικοί σύλλογοι να εστιάσουν την προσοχή τους σ’ αυτή την προσπάθεια και να εκδηλώσουν καινοτόμες πρωτοβουλίες.

Σαν χώρα, σαν έθνος, «βαλλόμεθα πανταχόθεν».

Ας αντισταθούμε προκειμένου να διατηρήσουμε την εθνική ταυτότητά μας, τις παραδόσεις και τα έθιμά μας.

Τις εκφάνσεις της ζωής επιθυμία μου είναι να τις παρατηρώ πάντοτε με θετική διάθεση. Η συγγραφή μου δεν είναι καταγγελτική, ούτε καταθλιπτική, περιγράφει απλά με κάθε λεπτομέρεια ευχάριστες ή δυσάρεστες στιγμές των καμπίσιων της Άρτας. Συνοπτικά και επιγραμματικά προσπάθησα να κεντήσω μερικά από τα θέματα της ζωής των κατοίκων και μόνον λαογραφικά. Παίρνοντας πολλά αντικείμενα της λαογραφίας και εξιστορώντας αυτά με κάθε λεπτομέρεια, θα μπορούσα να γράφω συνεχώς επί μακρόν. Το υλικό τεράστιο, αρκετά στοιχεία παραλείφθηκαν και συν Θεώ θα συμπεριληφθούν σε κάποιο άλλο σύγγραμμα.

Όπως ανέφερα και στην αρχή αυτού του συγγράμματος, ουδείς ασχολήθηκε με το πώς δημιουργήθηκε η πεδιάδα της Άρτας, πλην των επιστημόνων για τους οποίους αποτέλεσε αντικείμενο ενδελεχούς και εξαιρετικής έρευνας. Βασιζόμενοι σε διατριβές αυτών, παρουσιάζω μερικά βασικά και κατανοητά στοιχεία που έχουν σχέση με τη γένεση της πεδιάδας και το κλίμα της. Τέλος, θέλησα να παραθέσω μερικά ιστορικά στοιχεία που αφορούν την πεδιάδα της Άρτας, εντελώς επιγραμματικά, με τη φιλοδοξία κάποια άλλη φορά ν’ ασχοληθώ με κάθε λεπτομέρεια με την ιστορία της πεδιάδας Άρτας. Αυτό το παραμελημένο κομμάτι της Άρτας που προσφέρει τα μέγιστα στην τοπική και εθνική οικονομία, κάποτε πρέπει να σηκώσει κεφάλι και οι άρχοντες, επιτέλους, να κοιτάξουν προς Νότο μεριά.

Με τη γαΐτα του νου και της ψυχής μου ταξίδεψα σ’ ολόκληρο τον κάμπο. Οι αγέρηδες φούσκωσαν το μικρό πανί της, άλλοτε μαΐστρος, άλλοτε λιβάντης, τριμντάνα, βοριάς, γρέγος… Όπου φυσούσε πήγαινε η μικρή γαΐτα, από τα βάθη του χρόνου μέχρι σήμερα.

Ταξίδεψα στους αγροτικούς δρόμους των χωριών, τα σοκάκια των μαχαλάδων, μπήκα στα χωράφια, τους στάβλους, τα καφενεία, μπήκα σε παλιά και καινούργια κονάκια, μίλησα με πολλούς, περιδιάβηκα τις Άγιες εκκλησίες του κάμπου.

Στάθηκα ιδιαίτερα στο Αλήμπεη, το χωριό μου, το Ψαθοτόπι, περιδιάβηκα τα λόγγια, το βάλτο, ανέβηκα στα καταθλιπτικά τείχη του Φιδόκαστρου, ήπια δροσάτο και εύγεστο νερό από τη βρύση μας, είδα τους χωριανούς, αντίκρισα το παλιό νταβάνι του σχολειού που διασώζεται μέχρι σήμερα, κλεισμένο όμως, καμάρωσα το καμπαναριό και τον Άι Βλάση μας, ανέβηκα στον Υδατόπυργο, τα είδα όλα… φωτογράφησα…

Έβαλα τα πόδια μου στη λάσπη του βάλτου, όχι δεν ήρθαν οι βδέλλες να με πιάσουν… πάνε αυτές τις έφαγε ο πολιτισμός, ένιωσα την οσμή της μούτιλης των λιμνοθαλασσών που ο μαΐστρος ξεσήκωνε, ταξίδεψα στον Αμβρακικό, με νοσταλγία αντίκρισα την αγαπημένη Κορωνησία, το λιμάνι της Σαλαώρας, έφερα γύρα τα νησάκια του Αμβρακικού, έκανα χάζι το Μαυροβούνι, τη Βαλαώρα, τη βασίλισσα Άρτα κι αγνάντεψα, από μια άκρη ως την άλλη, τον αγαπημένο κάμπο - τα χωριά όλα - αυτόν που διαμόρφωσε στο βάθος χιλιετιών ο ιμπεράτωρ Άραχθος με τη βοήθεια του Λούρου, καθώς και ο Αμβρακικός κόλπος.

Παλαιότερα οι γαΐτες έδεναν μέσα στο Φιδόκαστρο, για να μπορούν εύκολα και γρήγορα οι φτωχοί ψαράδες να βρίσκονται στη Λουγαρού και τον Αμβρακικό…

Έτσι και τώρα, η γαΐτα του νου και της ψυχής μου άραξε στο μεγάλο κελί του Φιδόκαστρου, αυτό το ταξίδι τέλειωσε…

Από δικής μου πλευράς το αντικείμενο των γλωσσικών ιδιωματισμών εξαντλείται με το σύγγραμμα αυτό. Διήνυσα μεγάλη απόσταση, κατά τη γνώμη μου πήγα μακριά, έφερα στο προσκήνιο πράγματα χαμένα από τη λήθη του χρόνου και τις ολέθριες επιπτώσεις της σύγχρονης τεχνολογίας, όταν αυτή δε χρησιμοποιείται σωστά. 

Ένας συνομήλικος, λίγο μικρότερος, λίγο μεγαλύτερος, ίσως να συγκινηθεί από το περιεχόμενο του παρόντος. Το στοίχημα όμως δεν είναι γι’ αυτούς. Είναι για τη νεότερη γενιά. Σφοδρή επιθυμία μου, το πρώτον, να αναγνωσθεί αυτό το βιβλίο και δεύτερον να μελετηθεί δεόντως. Ασφαλώς κάτι θα έχει να κερδίσει η παιδεία, ο πολιτισμός, η εθνική συνείδηση.

 Τέλος

✦    ✦    ✦    ✦

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 

Αισθάνομαι ιδιαίτερη ικανοποίηση και χαρά γιατί ένα όνειρο πολλών ετών γίνεται σήμερα πραγματικότητα. 

Έχοντας μεγαλώσει στο χωριό Ψαθοτόπι, έναν τόπο με πλούσια πολιτιστική παράδοση, με απλούς αλλά αυθεντικούς ανθρώπους, με ήθη και έθιμα που σημάδεψαν τη ζωή όχι μόνον εμένα προσωπικά, αλλά και όλων όσοι γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στον κάμπο της Άρτας, νιώθω την ψυχή μου να βρίσκεται αιωνίως δεμένη μαζί του. 

Το χωριό μας δεν είχε να μας προσφέρει πολλά υλικά αγαθά, ανέσεις και τεχνολογία που την προσφέρει αφειδώλευτα η σύγχρονη εποχή. Διέθετε όμως έναν άλλο πλούτο άγνωστο στις σημερινές γενιές, που όμως παραμένει πλούτος φυσικός (πλούσια φύση και υδροβιότοπος), με πολιτισμό και παράδοση, που κινδυνεύει, ωστόσο, να πέσει στη λήθη καθώς ο χρόνος περνά. Κι αυτό είναι κάτι που δε θα το ήθελα ποτέ.

Αυτό που θέλω είναι ταπεινά να συμβάλω στη διατήρηση του πολιτισμού των μικρών πατρίδων. Η αγάπη μου για το χωριό και τον κάμπο Άρτας, αλλά γενικότερα για την ύπαιθρο χώρα, που τη βλέπουμε με πόνο ψυχής να αργοσβήνει, υπήρξε η κινητήρια δύναμη που με εξώθησε στο εγχείρημα αυτό. 

Ο προβληματισμός και η ανησυχία μπροστά στα νέα και απροσδόκητα φαινόμενα των τελευταίων χρόνων με οδήγησαν στην απόφαση να ασχοληθώ και να καταγράψω όλα αυτά που υπήρξαν σημαντικά και σημάδεψαν γενιές και γενιές, κρατώντας όρθιο το στερέωμα μιας κοινωνίας που έμοιαζε να τη δέρνουν οι άνεμοι στην άκρη του κόσμου. Κι έθεσα στη ζωή μου σκοπό να διασώσουμε και να τα παραδώσουμε στους νεότερους ό,τι μας κράτησε ζωντανούς και ενωμένους, για να μην πιστεύουν πως η χαρά της ζωής βρίσκεται σ’ αυτόν που λέμε σύγχρονο τρόπο ζωής. Η προσπάθεια άξιζε κάθε κόπο, γιατί εκτιμώ πως πρέπει να διασώσουμε την ιστορία, τον πολιτισμό και την παράδοση της περιοχής. 

Είναι πολύ δύσκολο να φτάσεις σ’ ένα αστέρι. Μα είναι φανταστικό, είναι ονειρικό να ξεκινήσεις το ταξίδι! Κι αν προσπαθήσεις και διανύσεις έστω και την παραμικρή απόσταση, αν απογειωθείς από την προσπάθεια που καταβάλλεις, θα είναι μια επιτυχία. Βάζουμε υψηλούς στόχους και το παραμικρό και ασήμαντο θετικό ισοζύγιο είναι επιτυχία. 

Η έρευνα και η καταγραφή της σε σύγγραμμα είναι ένα αντικείμενο που συναρπάζει. Ξεκίνησε έτσι χλιαρά και στη συνέχεια για μένα καθιερώθηκε ως καθημερινό βίωμα. Η ηθική ικανοποίηση που νιώθεις με την ευόδωση στόχων και η περιπλάνηση στο βάθος του χρόνου, στην ιστορία και τη λαογραφία αποτελεί μια ευγενή διέξοδο από τις βλαβερές συνέπειες και τις κακές συνήθειες που έχει ο καθένας στην καθημερινότητά του. Το γράψιμο είναι κάτι μαγικό, σε απογειώνει, έρχεσαι απ’ το παρελθόν, ζεις το παρόν και κάνεις λογικές προβλέπεις για το μέλλον. Έχει καθιερωθεί η λέξη πόνημα για ένα συγγραφικό έργο. Είναι απολύτως σωστό. Κόπος, τρεξίματα, απογοητεύσεις, κλειστές πόρτες. Όταν όμως επέλθει το τελικό αποτέλεσμα, σε χαροποιεί ιδιαίτερα. Είναι μια μεγάλη ευτυχία να κρατάς τυπωμένο στα χέρια τον κόπο σου… 

Όσο πιο πίσω γυρνάμε, τόσο καλύτερο θα είναι το μέλλον μας. Και φυσικά εννοώ να μην ξεχάσουμε την ιστορία μας, τα ήθη και έθιμά μας, ό,τι καλό μας ενώνει και συνεχίζει. Η αναπόληση, οι αναμνήσεις φέρνουν ευτυχείς στιγμές για μας που ζήσαμε μια συγκεκριμένη περίοδο του χρόνου, ωστόσο αποτελεί θησαυρό για τους νεότερους που επιβάλλεται να τα γνωρίζουν όλα σε μια εποχή που φέρνει αποξένωση, μονοτονία και απαξίωση. 

Κάποιοι ίσως χαρακτηρίσουν την προσπάθεια αυτή ρομαντική. 

Όμως ρομαντισμός και ρεαλισμός εκτιμώ πως πρέπει να συνυπάρχουν, η μνήμη μας επιβάλλεται να παραμένει ισχυρή για να σπάσουμε το μπετόν της λησμονιάς και να κυριαρχήσει στη ζωή μας ο γυρισμός στη γνήσια ελληνική, ζωή που θα περιέχει πολύ ύπαιθρο και λιγότερο άστυ. Ας αφήσουμε στο σπίτι το κινητό τηλέφωνο κ.λπ. συναφή. Πρέπει να προστρέξουμε και να περπατήσουμε στην ύπαιθρο, να χαρούμε τα χρώματα της ζωής, να χαρούμε τη δημιουργία που μέσα από το πέρασμα του χρόνου δημιούργησε ιστορία, κοινότητες και τρόπο ζωής. Να παντρέψουμε τα χρώματα του χτες με του σήμερα, με τρόπο ώστε να μείνουν αναλλοίωτα στο βάθος του χρόνου. Ο χρόνος είναι φοβερός δυνάστης, μπορούμε όμως να τον αντιμετωπίσουμε με παρακαταθήκες, που είναι ισχυρό όπλο για τις νεότερες γενιές, προκειμένου να συνεχίσουν.

Η «Πεδιάδα Άρτας»… την κρατάτε στα χέρια σας! 

Και για να φτάσει μέχρι εδώ έγινε αγώνας μεγάλος. Τα έξοδα εκτύπωσης του βιβλίου καλύφθηκαν από χορηγία, ενώ οι άλλες εργασίες από αφιλοκερδή εργασία. Οι εθελοντές ήταν πολλοί…

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω τον όμιλο TEDRA και ιδιαιτέρως τον Πρόεδρο και Διευθύνοντα Σύμβουλο αυτής κ. Ιωάννη Τόλιο για τη χορηγία, προκειμένου να εκτυπωθεί το βιβλίο. 

Ιδιαίτερα ευχαριστώ τον Πανοσ. Αρχιμ. π. Χαρίτωνα, ο οποίος με πολύ κόπο και εργασία σελιδοποίησε, σχεδίασε, είχε την καλλιτεχνική επιμέλεια και δημιούργησε το εξώφυλλο-οπισθόφυλλο. Πρόκειται περί ενός πολυτάλαντου πνευματικού κληρικού που τιμά την Ορθοδοξία και την Εκκλησία με τις δραστηριότητές του. Μεταχειρίστηκε την όλη εργασία σαν να ήταν δικό του το βιβλίο, ήταν εμμονικός και τελειομανής. Το αποτέλεσμα θα το δείτε περιεργαζόμενοι και ξεφυλλίζοντας το βιβλίο. Εύχομαι ο Θεός να του δίνει περισσή δύναμη προκειμένου να ανταποκρίνεται στο δύσκολο έργο του κληρικού και της δημιουργίας.

Ο Δημήτρης Βλαχοπάνος (φιλόλογος, συγγραφές και ποιητής) κατά την πορεία δημιουργίας αυτού του βιβλίου και μέχρι σήμερα ήταν πατέρας και αδελφός. Πολύτιμες οι συμβουλές και οι διορθώσεις που έγιναν στο σύγγραμμα. Ο πρόλογος του βιβλίου αποτελεί υψίστη τιμή και δίνει ιδιαίτερη χροιά σ’ αυτό. Είμαι τυχερός που γνώρισα τον πνευματικό άνθρωπο Δημήτρη Βλαχοπάνο κι ακόμη πιο τυχερός ο Νομός Άρτας και ευρύτερη περιοχή που έχει τέτοιους ανθρώπους οι οποίοι ανεβάζουν τον πολιτιστικό και πνευματικό επίπεδο. Ο άοκνος Βλαχοπάνος, πάντοτε με θετική διάθεση και όρεξη, δε σταμάτησε μόνον στη διόρθωση και εν γένει επιμέλεια του βιβλίου. Διοργάνωσε ο ίδιος αυτή την υπέροχη εκδήλωση, πρωτοφανή για τα πολιτιστικά του κάμπου Άρτας. Πήρε πρωτοβουλίες, τα έκανε όλα μη φειδόμενος κόπου, διαθέτοντας πολλές ώρες από την προσωπική του ζωή καθημερινά. Είναι λίγο ένα ευχαριστώ. Του εύχομαι υγεία, να διαθέτει πάντοτε υψηλή ακμαιότητα, δραστηριότητα, έμπνευση και δημιουργία.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω, επίσης, το Δήμαρχό μας κ. Χρήστο Τσιρογιάννη για τη θετική διάθεση και στήριξη που επέδειξε εξαρχής, προκειμένου να προχωρήσει η έκδοση αυτού του βιβλίου.

Είναι ιδιαίτερη τιμή για μένα που παρέστησαν και μίλησαν για το βιβλίο μου σήμερα η φιλόλογος κ. Ρένα Τριχιά, μέλος του Δ.Σ. του Λυκείου των Ελληνίδων, και η φιλόλογος-μεταφράστρια κ. Κατερίνα Σχισμένου.

Θερμά ευχαριστώ τον εξ Ιωαννίνων Ιστοριοδίφη και συντ. διδάσκαλο κ. Γεώργιο Σιομπότη για τις πολύτιμες συμβουλές του κατά τη διάρκεια συγγραφής αυτού του βιβλίου και την ηθική στήριξη που μου παρείχε μέχρι σήμερα.

Η Εύα Καλαμπόκη και Γιώτα Μήτσιου ομόρφυναν το βιβλίο με τα σκίτσα τους! Τις ευχαριστώ!

Ευχαριστώ το Εμπορικό Επιμελητήριο Άρτας και τον Πρόεδρο κ.Γιάννη Γκολομάζο για την ευγενική παραχώρηση της αίθουσας

Τέλος ευχαριστώ το Λύκειο των Ελληνίδων, τον Πολιτιστικό Σύλλογο «Ο Μακρυγιάννης», το Σύλλογο Γυναικών Ψαθοτοπίου και το Δήμο Αρταίων για τη στήριξη αυτής της εκδήλωσης.

Για την πεδιάδα της Άρτας δεν σου δίδεται η ευκαιρία να αναφέρεσαι και να ασχολείσαι συχνά, για πολλούς διαφορετικούς λόγους και το αντικείμενο δεν εξαντλείται από τον τόμο αυτό. Ελάχιστα αντικείμενα έχουν αναδειχθεί και έχουν σχέση με την ιστορία, τον κόσμο, τα έθιμα, την οικονομική ζωή και τις ενασχολήσεις των κατοίκων. 

Τελειώνοντας, επισημαίνω ότι επιβάλλεται όλοι μας, από τη μεριά που αντιστοιχεί στον καθένα μας, να σκύψουμε στον χρονίως πάσχοντα κάμπο της Άρτας και να χορηγήσουμε σ’ αυτόν μια ισχυρή δόση αναζωογόνησης. Εκτιμώ πως το αξίζει.

Χαράλαμπος Ξυλογιάννης

Επιμελητήριο Άρτας

Πέμπτη 22 Μαρτίου 2018

✦    ✦    ✦    ✦
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ

Ο Χαράλαμπος (Μπάμπης) Ξυλογιάννης του Δημητρίου (Σπυρίδωνα) και της Κλεοπάτρας, γεννήθηκε στο Ψαθοτόπι Άρτας το έτος 1955. Αποφοίτησε από το Β΄ Εξατάξιο Γυμνάσιο Αρρένων Άρτας το έτος 1975 και την ίδια χρονιά, κατόπιν εξετάσεων εισήχθη ως Δόκιμος Ενωμοτάρχης στη Σχολή Υπαξιωματικών Ελληνικής Χωροφυλακής. Εξήλθε της σχολής με τον βαθμό του Ενωμοτάρχη και κατόπιν πρακτικής εξάσκησης στη Διοίκηση Χωροφυλακής Αχαΐας, τοποθετήθηκε στο Αστυνομικό Τμήμα Ιθάκης, ως μάχιμος προανακριτικός υπάλληλος. Για λόγους υπηρεσιακούς, μετά δύο έτη μετετέθη στον Σταθμό Χωροφυλακής Αγίας Ευφημίας Κεφαλληνίας και υπηρέτησε εκεί ως Διοικητής της Υπηρεσίας. Από εκεί, μετετέθη στον Σταθμό Χωροφυλακής Δικορύφου Ζαγορίου Ιωαννίνων και υπηρέτησε ως Διοικητής του Σταθμού. Με την κατάργηση του Σταθμού, μετατέθηκε στο Τμήμα Τροχαίας Πρέβεζας ως μάχιμος προανακριτικός υπάλληλος. Στη συνέχεια από την υπηρεσία αυτή μετατέθηκε στο Γραφείο Αστυν/σης-Ασφάλειας του Επιτελείου της Αστυνομικής Διεύθυνσης Πρέβεζας, ως προϊστάμενος του Γραφείου, μέχρι της αποστρατείας του το έτος 2008. Για μικρό χρονικό διάστημα διατέλεσε και Διοικητής του Αστυνομικού Σταθμού Μύτικα Αιτ/νίας. Παρακολούθησε πολλά επιμορφωτικά σεμινάρια του Σώματος της Ελληνικής Αστυνομίας και εξειδικεύτηκε σε αντικείμενα Αλλοδαπών & Διαβατηριακού ελέγχου, τροχαίας, πολιτικής σχεδίασης εκτάκτου ανάγκης και πολιτικής προστασίας, καθώς και στα πληροφορικά συστήματα της Ελληνικής Αστυνομίας. Ήταν υπεύθυνος για την εκπόνηση όλων των σχεδίων δράσης, βάσει των οποίων λειτουργούσαν οι υπηρεσίες. Προήχθη στον βαθμό του Ανθυπαστυνόμου το έτος 1985 και αποστρατεύτηκε με τον βαθμό του Υπαστυνόμου στις 19 Σεπτεμβρίου 2008. Με Προεδρικό Διάταγμα το έτος 1993 του απενεμήθη το μετάλλιο ευδόκιμης Αστυνομικής Υπηρεσίας Α΄ Τάξεως, για την πολυετή ευδόκιμη υπηρεσία στον κατεχόμενο βαθμό. Σε ένδειξη αναγνώρισης των υπηρεσιών που προσέφερε στο Σώμα της Ελληνικής Αστυνομίας, με την αποστράτευσή του, ο Αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας του απένειμε τιμητικό δίπλωμα. 

Είναι παντρεμένος και έχει αποκτήσει δύο αγόρια. 

Είναι η τρίτη συγγραφική του προσπάθεια. 

Το έτος 2013 εξέδωσε το εγχειρίδιο «ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΙΔΙΩΜΑΤΑ-Λέξεις και εκφράσεις του κάμπου Άρτας» 

και το έτος 2014 το βιβλίο «Ψαθοτόπι Άρτας (Αλή Μπέη) – Μεταξύ μύθου, παράδοσης, ιστορίας και καθημερινότητας» που περιλαμβάνει 20 διηγήματα και πλήρες γλωσσάριο λέξεων και εκφράσεων, τα οποία και εξαντλήθηκαν.