Είδος - Ποιητική Συλλογή
Εκδόσεις - Ελευσις και Υδράνη , Καλλιτεχνικό Σωματείο
Χρονολογία Έκδοσης - Οκτώβριος 2016
Αριθμός σελίδων - 46
Διαστάσεις - 15x11
ISBN13 9786188281806
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Χαϊκού, η μορφή αυτή της ιαπωνικής ποίησης, με την δεκαεπτά-συλλαβική φόρμα (5-7- 5), που με το κάλος της, τη λιτότητα της , τη δύναμη της, απλώθηκε σε ολόκληρη την υφήλιο, μου έδωσε αρκετές φορές τη δυνατότητα να εκφράσω την αίσθηση μου για τη φύση και την ύπαρξη. Όταν άρχισα να δημοσιεύω στο διαδίκτυο δεν φανταζόμουν ότι θα προχωρούσα σε έντυπη έκδοση . Όσους συνετέλεσαν στο να πραγματοποιηθεί, τους ευχαριστώ θερμά:
Το Γιώργο Ποταμίτη, πρόεδρο του καλλιτεχνικού μας σωματείου «Έλευσις & Υδράνη», για την ιδέα και την παρότρυνση της υλοποίησης , αλλά ιδιαίτερα για την εικαστική του προσέγγιση.
Τη Ζωή Σαβίνα, χαϊκουίστρια και εκδότρια της παγκόσμιας ανθολογίας χαϊκού, που μέσα από τον γόνιμο διάλογο που είχαμε, με βοήθησε να ανταποκριθώ καλύτερα στο πνεύμα αυτού του ιδιαίτερου ποιητικού λόγου. Τιμή μου η αναφορά της σε κάποια από τα χαϊκού μου ότι «έχουν μνήμη Μπασό».
Ο Ματσούο Μπασό 17 ος αι. θεωρείται ο πρώτος μεγάλος ποιητής χαϊκού και δίδαξε πως πιο σημαντική είναι η στιγμή της έμπνευσης και η εμπειρία, παρά η εντυπωσιακή ή έξυπνη γλώσσα.
Τον Αλέξη Λειβαδίτη, για την ηλεκτρονική επεξεργασία και καλλιτεχνική επιμέλεια της έκδοσης. Τους φίλους και τις φίλες που με συγκίνησαν με το πόσο τα αγκάλιασαν με τα σχόλια τους όταν δημοσίευα στα κοινωνικά δίκτυα, αλλά και όσους μου συμπαραστάθηκαν σε αυτό το εγχείρημα .
Νίκος Κασιμάτης
ΧΑΪΚΟΥ
1.
πάρε ανάσα
άκουσε μες τους ήχους
την καρδιά της Γης
2.
είμαι; δεν είμαι;
διάφανο στο φως σου
το πρόσωπο μου
3.
αντιστέκεσαι
καμπύλη στον άνεμο
λιγνό μου δέντρο
-
άγρια ραδίκια
σιωπηλός ξεδιαλέγω
τα σάπια φύλλα
4.
στέκει η μέρα
στο μαύρο σύννεφο
ίσως να βρέξει
-
στέκει το βλέμμα
στο άδειο πουκάμισο
σε περιμένει
5.
που να κρύβεσαι
η νύχτα αχνοπατεί
τ’ αρώματα σου
-
στο τσακ σε χάνω
θα αλλάξω διαδρομή
στο πριν στο μετά
6.
οι υποσχέσεις
ξεφλουδίζουν τους πόθους
ως τα κουκούτσια
-
το χτυποκάρδι
απαγκιστρώθηκε
κενός ο θρόνος
7.
την αγωνία
φυτίλι θα αφήσω
για φως στη λάμπα
8.
φάρος και κάβος
ερωτοτροπούσαν με
την πανσέληνο
-
ω! στα Κύθηρα
λούζεται το φεγγάρι
στα βράχια με φως
9.
ζωή σήμερα
στο εδώ και στο τώρα
πως την κατοικείς;
-
σ’ ένα κάθισμα
ακουμπώ το χθες τ’ αύριο
δεν σας φοβάμαι
-
αν φοβήθηκα;
χθες, σήμερα κι αύριο,
ζωή θα σε ζω
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο Νικόλαος Κασιμάτης γεννήθηκε το 1952 στα Κύθηρα, όπου έζησε μέχρι τα 18 του, στη συνέχεια σπούδασε μαθηματικά και πληροφορικήστην Αθήνα.
Δίδαξε στη μέση εκπαίδευση και συνέγραψε διδακτικά βιβλία για τον τομέα της πληροφορικής.
Ως Νικάριος εμφανίστηκε στο διαδίκτυο δημοσιεύοντας ποιήματα, που μαζί με τα μαθηματικά είναι η αγάπη του από τη νεαρή του ηλικία.
ΚΡΙΤΙΚΕΣ - ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ
i. Ζωή Σαβίνα Τα «Βότσαλα» του Ν. Κασιμάτη
…σαν να τ’ ακούω να πέφτουν ένα ένα στη γαλάζια θάλασσα του νου…
Όταν μου ζητήθηκε από τον αγαπητό Νικόλαο, να ρίξω μια ματιά στα χαϊκού του, τα οποία είχε έτοιμα προς έκδοση, δέχτηκα να τα κοιτάξω, παρά το ότι το αποφεύγω, και ίσως η μαθηματική του ευγένεια, θα έλεγα, με έπεισε… Αλλά το βλέπω και ως έναν πειρασμό, να βλέπεις έναν «νεοσύλλεκτο» του χαϊκού! Τουλάχιστον εμένα μου αρέσει η εντρύφηση μέσα στο νου ενός άλλου ποιητή. Έτσι ξεκίνησαν τα αλληλο-τηλεφωνήματά μας…
Αναπόφευκτα ο ρόλος μου, έφερε σε κάποια χαϊκού, νέες σκέψεις-δοκιμές, με πολύ καλά αποτελέσματα. Με συγκίνησαν κάποια από τα χαϊκού του, εκτίμησα την αγάπη του και την προσπάθειά του, τις εκφραζόμενες ευαισθησίες του μέσα και από φιλοσοφημένες σκέψεις, ακόμα και τα λυρικά του στοιχεία ή τα γήινα από τα οποία κάποια είναι πολύ εύγλωττα -καθαρά χαϊκού, δηλαδή ενέχουν αυτά που προηγουμένως ανέφερα. Λιτότητα και αμεσότητα.
Ανοίγοντας το κομψό βιβλιαράκι του διαβάζω:
*
αντιστέκεσαι
καμπύλη στον άνεμο
λιγνό μου δέντρο
*
Ιδού ...ένα "μάθημα" συμπεριφοράς θα έλεγα... Λυγίζουμε χαλαρά, ως αντίσταση κι έτσι ποτέ δε σπάζουμε... Μία αφύπνιση συνείδησης, να λέγεται με αυτόν τον μοναδικό τρόπο, ώστε ένα χαϊκού ν’ αφηγείται μια στάση ζωής, στα πάντα...
Σ’ ένα άλλο μας λέει:
*
γέρικο κλήμα
μα η κρεβατίνα μου
πράσινη μένει
*
Εδώ μου δίνει την αίσθηση ότι ψηλάφισε «το μεγάλωμά μας» δηλαδή το ότι γερνάμε, ναι, αλλά εσωτερικά είμαστε νέοι, με την έννοια ότι έχουμε πείρα κι αυτή είναι χλωρή, με τα κλαράκια της και το νου της ν’ απλώνεται, πάνω στην κρεβατίνα της ζωής μας… Έτσι καταργείται ο χρόνος με αυτήν την μονοσήμαντη διαδρομή καταθέτει την αγωνία του και ξαναβρίσκει «το γνωρίζω ή τώρα ξέρω» μεσα σ' αυτήν την παραπομπή, δια μέσω του χαϊκού! Το χαϊκού είναι «το κέντρο» της ιδέα μας.
2...........................................
Είναι υπαινικτικό το είπα πιο πάνω, γι αυτό και γοητευτικό, κάνει το νου να στριφογυρνά να βρίσκεται σ’ εγρήγορση …κι ο κάθε αναγνώστης ίσως ν’ αποκομίσει άλλες κρυμμένες εκδοχές του. Συμβαίνει με το καλό ποίημα : αυτό, να γεννά!
Όταν διάβασα το πιο κάτω χαϊκού, πήγε ο νους μου στον Μπασό, τον Ιάπωνα χαϊκουϊστή, τον κορυφαίο εκπρόσωπο του είδους…
Μας λέει o Nικόλαος:
*
άγρια ραδίκια
σιωπηλός ξεδιαλέγω
τα σάπια φύλλα
*
Τόσο απλό, πιο απλό δεν γίνεται, μια ισχνή εικόνα του κόσμου μας, το λιτό που εκπλήσσει… Πόσες ερμηνείες να του δώσουμε;
Οι επιλογές μας! Μάλιστα, συμβαίνει σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας… Επιλέγουμε διαρκώς κι αν όχι;
…θα καταπιούμε και τα σάπια φύλλα…
Ας μοιραστώ μαζί σας κι αυτά , που μου αρέσουν, λέει:
*
κλείνω τη μέρα
ανοίγω το συρτάρι
ψάχνω την πένα
*
Εδώ έχουμε μία εικόνα ενός φαινομενικά απλού χάϊκου, με κοφτές αναφορές, η οποία εικόνα-λέξεις, υπακούουν στο πιο κάτω του νου του, και μ’ ένα δεύτερο χαϊκού συνεχίζει, σαν σε συνέχεια του πρώτου, αλλά κι ανεξάρτητο συγχρόνως:
*
βρήκα την πένα
δεν έχω το μελάνι
…όλο κάτι λείπει
*
Αυτά τα δυο καταλήγουν με χιούμορ και προβληματισμό ο οποίος στηρίζεται στον οπλισμό της ίδιας της ζωής μας «…όλο κάτι λείπει ». Μία γεύση γλυκόπικρης αλήθειας και πολλαπλασιαστική στο νου μας…
Υπάρχουν περισσότερα σαφώς, ερωτικά ή λυρικά είτε φιλοσοφικής υφής κλπ, αλλά, θα τα ανακαλύψετε διαβάζοντάς τα, μέσα στο βιβλίο του.
Τελειώνουν τα «βότσαλα» με τρία χαϊκού με τον τίτλο «ζωή».
Προβληματική αναφορά με τη σκέψη βουτηγμένη στην επάρκεια ή ανεπάρκεια της ζωής, καταλήγοντας στο τρίτο και λέγοντας :
*
αν φοβήθηκα;
χθες, σήμερα κι αύριο
ζωή θα σε ζω
*
Ιδού και η φιλοσοφική πλευρά των πραγμάτων-σκέψεων, να και η Δυτική σκέψη του, απομακρύνοντας τ’ απόνερα της μοίρας;
Ότι έχει, είναι το τώρα, και το «τώρα» είναι η αιωνιότητά μας και προαναγγέλλει «ζωή θα σε ζω»!
3.......................................
Είναι μία πρόκληση και μία αράγιστη συνειδητοποίηση. Συντελείται σ΄όλο το κομψό βιβλιαράκι, μία μύηση ζωής. Στο ποιητικό γίγνεσθαι κρύβεται η ομορφιά και στο καρποφόρο σπέρμα άνθισε η γεύση δυνατών συγκινήσεων και ισχυρών έλξεων!
Σαν από μια χαραμάδα να εισβάλει το σημείο –χαϊκού- διαρρηγνύοντας την ανάπτυξη ή τους πλατειασμούς, αποκαλύπτοντας, το μετάξι που δεν μεταφράζεται σε πλαστικό. Το βλέφαρο ανοιγοκλείνει για να περάσει μέσα το φως μαζί με τον ποιητή. –Χρααααπ, σε μια χαρακιά !
Ζωή Σαβίνα
11 Δεκεμβρίου 2016
ii. Ομιλία του Νίκου Σιδέρη στην παρουσίαση του βιβλίου του Νικόλαου Κασιμάτη (Νικάριου) "Χαϊκού", εκδόσεις Έλευσις & Υδράνη Κυριακή 11 Δεκεμβρίου 2016
Η αιωνιότητα της στιγμής. Η στιγμή της αιωνιότητας.
Όταν ο χρόνος/ Γίνεται στιγμή/ Ζεις την αιωνιότητα.
Ιδού λοιπόν ο τόπος και ο τρόπος του χαϊκού: Εκεί που ο ωκεανός της εμπειρίας χωνεύεται στη σταγόνα της βιωμένης στιγμής · καθώς το ασύλληπτο καθίσταται παρόν αισθητό · και κάθε εντύπωση μετουσιώνεται σε μουσική των φευγαλέων.
Less is more : Το λιγότερο είναι περισσότερο.
Αυτή η φράση του Robert Browning (στον ποιητικό μονόλογο “Andrea del Sarto, also called ‘The Faultless Painter'” που δημοσιεύτηκε το 1855) υιοθετήθηκε το 1947 από τον αρχιτέκτονα Ludwig Mies van der Rohe ως πεμπτουσία του μινιμαλιστικού σχεδιασμού στην αρχιτεκτονική και στα πράγματα.
Εδώ η αρχαία τέχνη του επιγράμματος, που προεκτείνεται μέχρι τις μέρες μας στις κρητικές μαντινάδες και στους αντίστοιχους αυτοσχεδιασμούς των γκάουτσο της αργεντίνικης πάμπας, συναντά μια καθολική αίσθηση του κόσμου. Σ’ αυτό το στερέωμα, ο αστερισμός του χαϊκού κατέχει μια θέση ξεχωριστή. Η τυποποίηση της φόρμας (το εμβληματικό 5-7-5 καθώς και κάποιοι πρόσθετοι κανόνες, αλλά και ελευθερίας) απαλλάσσει την ποίηση από μια σειρά ευκολίες και ξεστρατίσματα, καθώς επιβάλλει και, τελικά, καθιστά αναγκαία και εφικτή την απόσταξη του καθαρού λόγου που δεν έχει θέση για ψιμύθια και δόλους ̶ για γλωσσικούς ή σκηνικούς βερμπαλισμούς.
Συμπιέζοντας σε ακραίο βαθμό τα άτομα του άνθρακα των λέξεων, μια τέτοια φόρμα μπορεί να γεννήσει διαμάντι. Φυσικά, με την ίδια λογική, το χαϊκού αντιπροσωπεύει και καταληκτικό crash test για κάθε είδους κενολογίες και επιτηδεύσεις, που κάνουν τον λόγο κάρβουνο.
Υπάρχει μια συζήτηση, ενίοτε δογματική και στείρα, σχετικά με το αν το χαϊκού μπορεί να υπάρξει εκτός της ιαπωνικής νοοτροπίας και γλώσσας. Θέση μου είναι ότι κάθε κουλτούρα και γλώσσα αναπτύσσονται σ’ ένα ανθρωπολογικό υπόστρωμα “ανθρωπίλας”. Αυτό είναι κοινό ως προς την αφετηριακή θέση της αίσθησης, τον αγώνα για την αναδοχή της από τη γλώσσα και τον λόγο, και τους μηχανισμούς που φέρουν αυτές τις διεργασίες ̶ καθώς και ως προς το καίριο γεγονός ότι πάντοτε κάτι διαφεύγει από κάθε διαδικασία αναπαράστασης.
Μόνο που αυτό το αναγκαία λανθάνον κάτι μπορεί να λειτουργήσει όπως το χαλικάκι στο όστρακο: Η ενόχληση από την αίσθηση της επαφής του ζωντανού μαζί του ενεργοποιεί τη διεργασία παραγωγής μαργάρου. Έτσι που η ζωή αγκαλιάζει και το ξένο, το αλλότριο που την ξαφνιάζει, την ενοχλεί ή την απειλεί. Παράγοντας έργο πολύτιμο ̶ το μαργαριτάρι, που εξυψώνει το κάλλος της αίσθησης σε προστασία της ύπαρξης.
Το χαϊκού ανοίγει για μια στιγμή τις πύλες της αποκάλυψης ως προς αυτή τη λανθάνουσα πτυχή του κόσμου. Ανοίγει τα βλέφαρα της ψυχής για να τη συναντήσει. Ώστε το πνεύμα να βιώσει την πραγματικότητα όσο γίνεται πιο απαλλαγμένη από τα έτοιμα φορέματα. Ενσωματώνοντας το απροσδόκητο και το αδιανόητο σε μια αποκαλυπτική στιγμή.
Σ’ εκείνη τη στιγμή, το χαϊκού ως ανεπιτήδευτο καίριο ρήμα ελευθερώνει την ύπαρξη από τα δεσμά του κορεσμένου νου. Τη στιγμή εκείνη, το τι θα πει η ψυχή είναι στο όριο του λόγου. Λόγω λόγον πατήσασα, η ψυχή στο χαϊκού λέει όχι αυτό που ξέρει, αλλά αυτό που δεν ξέρει · λέει αυτό που είναι. Αυτό που είναι ο κόσμος· αυτό που είναι η ψυχή· και αυτό που είναι η ευδαίμων ύπαρξη ως καρπός της συνάντησης κόσμου και ψυχής με τον τρόπο της βιωμένης αλήθειας.
Έτσι πλαταίνει τον κόσμο με ρίσκο κι απόλαυση. Ώστε να γίνει λόγος κοινός, συμμεριστός με κάθε ψυχή (αναγνώστη), εκείνη η στιγμή, εκείνη η αποκάλυψη, εκείνη η αίσθηση που δεν θα περάσει ποτέ πια επειδή ήδη πέρασε, άρα υπάρχει ̶ και το εν τω λόγω γόνιμο ίχνος της το πιστοποιεί ποιητική αδεία.
Ο ΝΙΚΟΣ / ΝΙΚΑΡΙΟΣ
Στην αχανή σταγόνα του χαϊκού βούτηξε, αναλαμβάνοντας την ανάλογη διακινδύνευση, και ο Νίκος Κασιμάτης ̶ ο Νικάριος της καθ’ ημάς συντροφιάς.
Η διακινδύνευση συνίσταται στο ότι εκεί αφήνεσαι γυμνός στην εμπειρία όπου μιλάς γι’ αυτό που δεν θυμάσαι ̶ ενίοτε, μάλιστα, με πλήρη επίγνωση του ότι κάνεις λόγο κοινό αυτό που δεν θυμάσαι αν και είναι ο απόλυτος όρος, η απόλυτη απαρχή της ύπαρξής σου. Εκείνη η λάμψη και μαζί έλλαμψη της πραγματικότητας, που σε κάνει να βρεθείς ενώπιος ενωπίω με το ανείκαστο και το άφατο που σε αφορά. Όχι με όρους γνώσης, αλλά με τον τρόπο της αποκαλυπτικής εμπειρίας που σε συγκροτεί ̶ με όλη τη φευγαλεότητα του πράγματος ̶ σε υποκείμενο που αναλαμβάνει τον εαυτό του σε όλες τις διαστάσεις της ύπαρξής του εν κόσμω ̶ ακόμη και ως προς εκείνες που διαφεύγουν από τα δίχτυα του παρόντος νου.
Από αυτή τη σκοπιά, το πυρηνικό χαϊκού του Νίκου/Νικάριου είναι το επιγραφόμενο γενέθλια ̶ ίσως μαζί με το κοντινό του “του προσώπου σου/ εμφανίζουν τη μορφή/ λίγες πινελιές“.
γενέθλια
πρωτοέκλαψα
μία τέτοια ημέρα
δεν το θυμάμαι
Εδώ, ο Νικάριος ο τωρινός εγκολπώνεται τον τοτινό, τον πρώτο Νίκο. (Ίσως γι’ αυτό ο συγγραφέας του βιβλίου αποκαλεί τον εαυτό του και με τα δυο του ονόματα…) Λέγοντας όχι αυτό που ξέρει, αλλά εκείνο που δεν ξέρει · ανακαλώντας εκείνο που δεν θυμάται κι ενσωματώνοντάς το στο πανόραμα του τώρα της ύπαρξής του ̶ χωρίς να ενοχλείται ή να αποσταθεροποιείται από ό,τι διαφεύγει, λανθάνει. Που κι αυτό ενσωματώνεται στον λόγο του ποιήματος ̶ απτά, με ρίσκο κι απόλαυση.
Ο ΟΒΕΛΙΞ
Η επιστήμη μου και η φιλία μου με τον Νίκο/Νικάριο μου επιτρέπουν με ασφάλεια να αποκαλύψω ότι είναι σημαδεμένος από κάτι ανίατο: Παρόμοια με τον Οβελίξ, έπεσε κι αυτός (όπως όλα δείχνουν) μέσα στη χύτρα του λόγου που λέει κι αυτά που δεν ξέρει, με μια αίγλη κάλλους στο σημείο ανάδυσης. Κάποιοι που ζήσαμε την ευλογία του διαλογισμού με δασκάλα μας την Ιωάννα ξέρουμε ότι ο ως άνω βυθιζόταν ̶ κι όταν αναδυόταν, έφερνε μαζί του μαργαριτάρια, ή μάλλον αρμαθιές μαργαριτάρια: Πανέμορφα πλέγματα ποιητικού λόγου.
Η επιστήμη σηκώνει τα χέρια: Ο φίλος μας συνεχίζει και θα συνεχίσει να βρίσκεται σ’ αυτή την κατάσταση.
Η φιλία, πάλι, σηκώνει κι αυτή τα χέρια: Σ’ ένα μύχιο χαιρετισμό σε κάποιον σύντροφο εν αφάτοις λόγοις.
Νίκος Σιδέρης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου