Γκιγιώμ Απολλιναίρ - Guillaume Apollinaire ( 25 Αυγούστου 1880 – 9 Νοεμβρίου 1918 )

Ο Γκιγιώμ Απολλιναίρ (Guillaume Apollinaire, 25 Αυγούστου 1880 – 9 Νοεμβρίου 1918) ήταν Γάλλος ποιητής, συγγραφέας και κριτικός τέχνης.

Ο Γκιγιώμ Απολλιναίρ γεννήθηκε στις 25 Αυγούστου 1880 στη Ρώμη της Ιταλίας. Ήταν νόθο τέκνο Πολωνίδας μητέρας και Ιταλού πατέρα. Η μητέ­ρα του Αντζέλικα ντε Κοστροβίτσκι ήταν μια ανυπότα­κτη γυναίκα ελευθερίων ηθών που είχε πάθος να παίζει στο καζίνο. Γεννημένη στο Νοβογκρόντεκ ( τώρα στη Λευκορωσία) είχε αριστοκρατική καταγωγή από την Σλάχτα. Ο πατέρας του εξακολουθεί να παραμένει ά­γνωστος, κατά μία εκδοχή ήταν ιερωμένος υψηλότατης βαθμίδας στο Βατικανό. Πολλοί υποστηρίζουν ότι ήταν επίσκοπος, ενώ κυκλοφορούσαν και φήμες ότι επρόκει­το και για τον ίδιο τον Πάπα. Πιθανότερη εκδοχή είναι πατέρας του να είναι ο Francesco Flugi d'Aspermont, Ιταλο-Ελβετός αριστοκράτης. Σε κάθε περίπτωση ο πατέρας του εξαφανίστηκε πολύ νωρίς από τη ζωή του. Ο Απολλιναίρ κρατούσε κρυφή την καταγωγή του και νεότερος υποκρινόταν ότι ήταν Ρώσος πρίγκιπας.

Μεγάλωσε στο Μονακό και στη Γαλ­λική Ριβιέρα, όπου η μητέρα του έπαιζε σε καζίνο και χαρτοπαικτικές λέσχες και του έμαθε Γαλλικά και άλλες γλώσσες. Ήταν καλοφαγάς, με δυνατή φωνή και είχε έντονη προσωπικότητα και ευρεία μόρφωση. Εγκαταστάθηκε στο Παρίσι σε ηλικία είκοσι ετών και ξεκίνησε την ενασχόληση με τη λογοτεχνία δημοσιεύοντας ποιήματα σε διάφορα περιο­δικά. Το 1903 ίδρυσε το πρώτο δικό του περιοδικό, La revue immoraliste. Αρθρογράφησε σε πολλές εφημερίδες και περιοδικά ως κριτικός τέχνης.`

Στο Παρίσι συνδέθηκε με την κοινότητα των μποέμ καλλιτεχνών της Μονμάρτρης και αργότερα του Μονπαρνάς. Υπήρξε πολύ δημοφιλής στους καλλιτεχνικούς κύκλους και σχετίστηκε με σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο Πάμπλο Πικάσο, ο Ζωρζ Μπρακ, ο Μαξ Ζακόμπ, ο Αντρέ Σαλμόν, ο Αντρέ Μπρετόν, ο Ρενέ Νταλίζ, ο Ζαν Κοκτώ, ο «Τελώνης» Ρουσσώ, ο Αντρέ Ντεραίν, ο Πιερ Ρεβερντί, ο Αλφρέ Ζαρύ, ο Μπλεζ Σαντράρ, ο Ερίκ Σατί, ο Οσίπ Ζαντκίν, ο Μαρκ Σαγκάλ, ο Μαρσέλ Ντυσάν και η Μαρί Λωρενσέν, που υπήρξε και ερωμένη του. Δημιούργησε παράλληλα και έχθρες, όπως με τον ελληνικής καταγωγής Ζαν Μωρεάς, του οποίου την ποίηση θεωρούσε ξεπερασμένη. Ήταν εκείνος που οργά­νωσε το Κυβιστικό δωμάτιο 41 στο Salon des Independants το 1911. Την ίδια χρονιά έγινε μέλος της Ομάδας Πιτώ, ενός κλάδου του κυβιστικού κινήματος.

Στις 7 Σεπτεμβρίου του 1911 είχε εμπλοκή μαζί με τον Πικάσο στην υπόθεση κλοπής της Μόνα Λίζα. Και οι δύο κατηγορήθηκαν (αδίκως) για κλοπή και συνελήφθησαν από την αστυνομία. Ο Πικάσο αφέθηκε ελεύθερος την ίδια μέρα, ενώ ο Απολλιναίρ ελευθερώθηκε μετά από πέντε ημέρες. Ο τρομοκρατημένος Απολλιναίρ έγραψε ποιή­ματα απελπισίας από τη φυλακή και περιέπεσε σε μελαγχολία. Η σύντομη κράτηση του ήταν ένα ισχυρό σοκ που τον στιγμάτισε τραυματικά. Αμαυρώθηκε σοβαρά η φήμη του και η αξιοπιστία του. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1911, η εφημερίδα «Paris Soir» ανέφερε ότι ο Απολλιναίρ είναι ο «αρχηγός διεθνούς σπείρας που έχει έρθει στη Γαλλία με σκοπό να ξαφρίσει τα μουσεία μας».

Δημοσίευσε τις ποιητικές συλλογές L' enchanteur pourrissant (1909) (η πρώτη του ποιητική συλλογή), Le bestiaire (Το συναξάρι των ζώων) (1911) και το Alcools (1913), το οποίο και τον καθιέρωσε ως ποιητή. Το 1907, ο Απολλιναίρ έγραψε την γνωστή ερωτική νουβέλα «Έντεκα Χιλιάδες Βέργες (Les Onze Mille Verges). Επίσημα απαγορευμένη στην Γαλλία μέχρι το 1970, κυκλοφορούσε ευρέως σε διάφορες παράνομες εκτυπώσεις για πολλά χρόνια. Ο Απολλιναίρ ποτέ δεν παραδέχτηκε δημοσίως ότι είναι δική του. Μια άλλη ερωτική νουβέλα που του αποδίδεται είναι «Οι περιπέτειες ενός νεαρού Δον Ζουάν» (Les exploits d'un jeune Don Juan), στις οποίες ο 15χρονος ήρωας γίνεται πατέρας τριών παιδιών από διάφορα μέλη του περιβάλλοντος του, συμπεριλαμβανομένης και της θείας του. Το βιβλίο διασκευάστηκε το 1987 σε ταινία, καθώς επίσης και σε κόμικ.

Παράδειγμα ενός calligramme

Το 1914 είχε έναν σύντομο δεσμό με τη Λουίζ ντε Κολινύ και κατόπιν με τη δασκάλα Μαντλέν Παζ, την οποία αρραβωνιάστηκε. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στον γαλλικό στρατό και πολέμησε στο μέτωπο της Καμπανίας ώς το 1916, οπότε και τραυματίστηκε στο κεφάλι από θραύσμα σε έκρηξη όλμου, ενώ διάβαζε σε ένα χαράκωμα. Επέστρεψε με άδεια αναρρώσεως στο Παρίσι, όπου κυκλοφορούσε με μπανταρισμένο το κεφάλι και φορώντας την στρατιωτική του στολή με τα παράσημα. Η διάθεση του «βάρυνε» και άρχισε να αναπτύσσει έναν πατριωτισμό για τη Γαλλία, της οποίας οραματίζεται την νίκη στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Αυτές οι τάσεις του, καθώς και η αμφίεσή του, αποτελούσαν συχνά στόχο πειραγμάτων.

Σε αυτές τις συνθήκες, το 1917 έγραψε το θεατρικό έργο Οι μαστοί του Τειρεσία, με το οποίο παρακινούσε τους Γάλλους να κάνουν παιδιά για την πατρίδα τους. Στην εισαγωγή του θεατρικού εισήγαγε τον όρο σουρεαλισμός, τον οποίο χρησιμοποίησε επίσης για το πρόγραμμα της παράστασης μπαλέτου Parade του Ζαν Κοκτώ και του Ερίκ Σατί, που έκανε την πρεμιέρα του στις 18 Μαΐου του 1917. Τον ίδιο χρόνο εξέδωσε και ένα καλλιτεχνικό μανιφέστο: L'Esprit nouveau et les poètes.

Πέθανε από ισπανική γρίπη την 9η Νοεμ­βρίου του 1918, στο διαμέρισμα του στην Σεν-Ζερμέν, έξι ημέρες πριν τελειώσει ο πόλεμος με τον οποίο είχε τόσο παθιαστεί. Στην κηδεία του παρευρέθηκαν ο Πικάσο και άλλοι εκπρόσωποι της μποέμ καλλιτεχνικής ζωής του Παρισιού. Το 1918 εκδόθηκαν μετά θάνατον οι πειραματικές εντυπώσεις του από τον πό­λεμο, με τον τίτλο Καλλίγραμμα (Calligrammes). Ο όρος calligrammes αργότερα καθιερώθηκε για να περιγράψει αυτό το είδος της απεικόνισης ενός ποιήματος, που υιοθετήθηκε και από άλλους ποιητές, κυρίως του υπερρεαλισμού.

Επιρροή

Αν και δεν βραβεύθηκε ποτέ όσο ζούσε, ο Απολλιναίρ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους ποιητές του 20ου αιώνα. Έλαβε μέρος σε όλα τα κινήματα της γαλλικής αβάν-γκαρντ των αρχών του 20ού αιώνα και ήταν εμβληματική φιγούρα της μποέμ ζωής του Παρισιού. Το έργο του παρουσιάζει έντονη πολυμορφία. Τα ποιητικά του έργα επηρεασμένα εν μέρει από τον Συμβολισμό, αντιπαραβάλλουν το παλιό και το καινούργιο, συνδυάζοντας παραδοσιακές φόρμες με μοντέρνες τεχνικές. Το έργο του θεωρείται ακόμα πρόδρομο του σουρεαλισμού. Τα ποιήματά του παρουσιάζουν ιδιόμορφη χρήση των σημείων στίξης, ενώ με τα «Καλλίγραμμα» εισάγει ένα νέο είδος ποίησης στο οποίο συμβάλλει και η τυπογραφία και το γραφιστικό στήσιμο της σελίδας.

Εκτός από τη ενασχόλησή του με την ποίηση, δημοσίευσε τολμηρά ερωτικά βιβλία, υπήρξε πρωτοπόρος του θεάτρου του παραλόγου και εισήγαγε το 1913 τον όρο «κυβισμός» με τη μελέτη του «Κυβιστές ζωγράφοι», την πρώτη θεωρητική μελέτη για τον κυβισμό. Ήταν ακόμα αυτός που δημιούργησε τον όρο «σουρεαλισμός», καθώς επίσης και τον όρο «ορφισμός» για να περιγράψει την τάση για απόλυτη αφαίρεση στα έργα του Ρομπέρ Ντελωναί, της Σόνιας Ντελωναί και άλλων.

Το κριτικό του έργο, αν και κατακρίθηκε για τον έντονο συναισθηματισμό του και την έλλειψη κριτικής όσον αφορά τις ζωγραφικές τεχνικές, ήταν από τα λίγα που υποστήριξαν τα σύγχρονα κινήματα ζωγραφικής και τις εκθέσεις των ανεξάρτητων, πράγμα για το οποίο χλευάστηκε έντονα στην εποχή του.

Ο Πικάσο, που ζωγράφισε πολλές φορές τον Απολλιναίρ, σε μία προσω­πογραφία του τον απεικονίζει ως αρχιεπίσκοπο με ιερα­τικά άμφια, ποιμαντορική ράβδο, μίτρα και αρχιεπισκο­πικό δαχτυλίδι. Ο λόγος γι’ αυτό είναι οι φήμες για την ταυτότητα του πατέρα του.

Στο μικρό καμπαρέ Λαπέν Αζίλ (Lapin Agile) της Μονμάρτρης συντελέστηκε μία φάρσα εις βάρος του Γκιγιώμ Απολλιναίρ. Ο ζωγράφος Ντορζελέ και άλλοι πολέμιοι της κριτικής του, έδεσαν στην ουρά ενός γαϊδάρου με το όνομα Λολό μία βούρτσα την οποία βουτούσαν σε μπογιά, και άφησαν έτσι τον γάιδαρο να «ζωγραφίσει» έναν πίνακα. Ο πίνακας στη συνέχεια εκτέθηκε στο Salon des Independants ως «ιμπρεσιονιστικός» με τον τίτλο «Και ο Ήλιος βασιλεύει πάνω από την Αδριατική» και ήταν υπογεγραμμένος με το ψευδώνυμο "Joachim-Raphael Boronali". Ο Απολλιναίρ εκθείασε τον πίνακα, μαζί με άλλους κριτικούς και έγινε έτσι στόχος έντονων κοροϊδιών.

https://el.wikipedia.org/

ΠΟΙΗΜΑΤΑ 

ΚΡΟΚΟΙ

Τό λιβάδι είναι φαρμακερό όμως ωραίο τό φθινόπωρο
Οί γελάδες βόσκουν έκεΐ Άργά-άργά δηλητηριάζονται
‘Ο κρόκος έρυθρόγλαυκος καί δαχτυλιδωτός άνθεί έκεί
Τα μάτια σου είναι σαν έκεϊνο τ’ άνθος βιολέτικα
Σαν τις δαχτυλιδώσεις του καί σαν αύτό τό φθινόπωρο
Κι ή ζωή μου γιά τα μάτια σου αργά δηλητηριάζεται

Τα παιδιά του σχολείου φτάνουν φουριόζικα
Φορούν ζακέτες καί παίζουν φυσαρμόνικα
Συλλέγουν άνθόκροκους πού είναι σάν μητέρες
Θυγατέρες των θυγατέρων τους κι έχουν τό χρώμα
Των βλεφάρων σου
Καθώς
Πάλλονται σάν λουλούδια σ’ εναν απονενοημένο άνεμο

Ό βοσκός τραγουδά σιγανά
Καί φεύγουν οί γελάδες άργές καί μουκανίζοντας
Πάντα τό φαρδύ τοΰτο λιβάδι πονηρά άνθίζει τό φθινόπωρο

✤  ✤  ✤  ✤

ΤΟΜΕΑΡΧΗΣ

Τό στόμα μου θά εϊναι βάραθρο μέ θειάφι καφτό
Θά βρεις τό στόμα μου κόλαση άποπλάνησης κι άπόλαυσης
Οί άγγελοι του στόματός μου θά θρονιαστούν στην καρδιά σου
Οΐ στρατιώτες του στόματός μου θά σου έπιτεθοϋν αιφνιδιαστικά
Οί παπάδες του στόματός μου θά λιβανίζουν την ομορφιά σου
Ή ψυχή σου θά πάλλεται σάν μιά περιοχή σεισμοί)
Τά μάτια σου θά έχουν τότε φορτωθεί όλον τον έρωτα
Τής άνθρωπότητας συσσωρευμένον άπό πρωτόγονα χρόνια
Τό στόμα μου θά είναι μιά στρατιά αντίπαλή σου
Μιά απειθάρχητη στρατιά αλλάζοντας καθώς ένας
Ταχυδακτυλουργός τό σχήμα καί τον αριθμό της
Ή ορχήστρα κι ή χορωδία τοϋ στόματός μου θά ψάλλει
Τήν αγάπη μου θά σου τή μουρμουρίζει άπό μακριά

Κι εγώ όρθιος μέ μάτια καρφωμένα στο χρονόμετρο
Θά όρμήσω γιά έφοδο

✤  ✤  ✤  ✤

ΠΑΝΤΑ

Στη Madame Faure-Favier

Πάντα
Τραβούμε έμπρός δίχως ποτέ να προχωρούμε
Κι άπό πλανήτη σέ πλανήτη

’Από νεφέλη σέ νεφέλη
0 Δον Ζουάν μέ χίλιους τρεις κομήτες
Δίχως ποτέ ν’ άνυψώνεται άπό τη γη

Σημαδέψετε δυνάμεις καινούριες
Καί πάρετε τά φαντάσματα στα σοβαρά
Τόσοι στο σόμπαν λησμονούν τούς εαυτούς των
Μεγάλοι έπιλήσμονες
Γνωρίζουν καλά να μάς κάνουν νά λησμονούμε
Αυτή καί αύτή την περιοχή τής ύφηλίου
Που είναι ό Χριστόφορος Κολόμβος
Σ’ αυτόν οφείλεται ή λήθη μιας Ηπείρου
Νά χάσεις
Μά νά χάσεις άμετάκλητα
Καί ν’ άφήσεις χώρο γιά άνακάλυψη νά χάσεις
Τη Ζωή γιά νά κερδίσεις τή Νίκη

✤  ✤  ✤  ✤

ΔΕΣΜΟΙ

Σκοινιά καμωμένα από κραυγές
Άπ’ άκρη σ’ άκρη τής Ευρώπης
Ηχοι καμπάνας
Μετέωροι αιώνες

Σιδηροτροχιές
Δένουν τα έθνη
Είμαστε δυο-τρείς άνθρωποι ελεύθεροι άπο δεσμούς
Ας δώσουμε τα χέρια

Βροχή καταιγιστική χτενίζει τούς καπνούς
Σκοινιά
Σκοινιά πλεγμένα
Καλώδια
Υποβρύχια
Πύργοι τής Βαβέλ μεταμορφωμένοι σε γέφυρες
Άράχνες-Ποντήφικες
Ένας δεσμός δένει όλους τούς εραστές
Αλλοι δεσμοί πιο συγκρατημένοι
Λευκές άχτίδες φωτός
Σκοινιά κι ‘Ομόνοια
Γράφω μόνο γιά νά σάς άπαθανατίσω
“Ω αισθήσεις ώ μονάκριβες αισθήσεις
Εχθροί τών άναμνήσεων
Εχθροί τών επιθυμιών
Εχθροί τών τύψεων
Εχθροί τών δακρύων
Εχθροί όλων όσων ακόμη άγαπώ

*Από το βιβλίο “Γκιγιώμ Απολλιναίρ, Ποιήματα”. Μετάφραση: Νίκος Σπάνιας. Εκδσείς “Γνώση”, Αθήνα 1982.

https://tokoskino.me/

✤  ✤  ✤  ✤

ΔΕΙΛΙΝΟ

Αγγιγμένη απ’ τους ίσκιους των νεκρών
Στο χορτάρι όπου η μέρα ξεψυχάει
Η αρλεκίνα γυμνή βγαίνει και κοιτάει
Το κορμί της στον καθρέφτη των νερών

Παρεκεί ένας τσαρλατάνος βραδινός
Τα παιγνίδια που θα κάνουν διαφημίζει
Ο άχρωμος απ’ άκρη σ’ άκρην ουρανός
Άστρα σαν το γάλα ωχρά γεμίζει

Ο χλωμός ο αρλεκίνος μ’ ευθυμία
Πρώτα πρώτα χαιρετάει τους θεατές
Μάγους που ’χουν έρθει από τη Βοημία
Μερικές νεράιδες και τους γητευτές

Και κατόπιν ξεκρεμώντας έν’ αστέρι
Με το τεντωμένο του το παίζει χέρι
Ενώ κάποιος κρεμασμένος ρυθμικά
Με τα πόδια του τα κύμβαλα χτυπά

Τ’ όμορφο παιδί η τυφλή κουνάει
Η ελαφίνα με τα ελάφια της περνάει
Βλέπει ο νάνος με το βλέμμα του θολό
Τον τρισμέγιστο αρλεκίνο πιο ψηλό

✤  ✤  ✤  ✤

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ

Στην καταχνιά ένας χωρικός τραβάει κουρασμένα
Το βόιδι του στην καταχνιά τη φθινοπωρινή
Που κρύβει τα φτωχά χωριά τα κακομοιριασμένα

Κι όπως παν λέει ο χωρικός με σιγανή φωνή
Ένα τραγούδι προδοσιάς κι αγάπης που αναφέρει
Κάποια καρδιά και κάποια βέρα που ραΐσαν.

Ω! το φθινόπωρο έριξε νεκρό το καλοκαίρι
Στην καταχνιά δυο σιλουέτες γκρίζες τραβούν ίσα
Μετάφραση: Μήτσος Παπανικολάου

✤  ✤  ✤  ✤

ΠΛΗΞΗ

Πλήττω μες στους ολόγυμνους αυτούς τοίχους
Βαμμένους με χλωμά χρώματα
Μια μύγα πάνω στο χαρτί με βηματάκια
Τα σκαλαθύρματά μου διατρέχει

Ω, Θεέ, που ξέρεις τον πόνο που μου ’δωσες
Τι να γίνω;
Λυπήσου τη χλωμάδα μου και τ’ αδάκρυτα μάτια μου
Το θόρυβο της αλυσοδεμένης καρέκλας μου
Και μαζί μου
Όλες τις φτωχές καρδιές που πάλλουν στη φυλακή τους
Λυπήσου τον έρωτα που με συντροφεύει
Λυπήσου πάνω απ’ όλα την κλονισμένη μου φρόνηση
Κι αυτή την απελπισία που την κερδίζει.
Μετάφραση: Νίκος Παππάς

✤  ✤  ✤  ✤

ΟΙΚΤΟ ΔΕΝ ΕΧΩ ΠΙΑ

Οίκτο δεν έχω πια για μένα
Τη σιωπηλή μου οδύνη δεν μπορώ να εκφράσω
Τα λόγια που λογάριαζα να ειπώ μεταβληθήκαν σ’ άστρα
Ένας Ίκαρος προσπαθεί ν’ ανυψωθεί ως τα μάτια μου
Κομιστής ήλιων φλέγομαι στο κέντρο δύο αστερισμών
Τι έκαμα στα θεολογικά θηρία της γνώσης
Αλλοτινά έρχονταν οι νεκροί να με λατρέψουν
Κι έλπιζα να τελειώσει ο κόσμος
Μα το δικό μου τέλος σαν τη θύελλα καταφθάνει
Μετάφραση: Τάκης Σινόπουλος

http://ppirinas.blogspot.gr/

✤  ✤  ✤  ✤

Βρέχει

Βρέχει φωνές γυναικών σα να ήταν πεθαμένες ακόμα
και μες στην ανάμνηση
κι εσάς είναι που βρέχει εξαίσιες συναντήσεις της
ζωής μου ω σταγονίτσες
κι αυτά τα αφηνιασμένα σύννεφα χλιμιντρίζουν ένα
σύμπαν αυτηκόων πολιτειών
άκου αν βρέχει καθώς η λύπη και η περιφρόνηση
κλαίνε μια αρχαία μουσική
άκου που στάζουν οι δεσμοί που σε κρατούν ψηλά
και χαμηλά

✤  ✤  ✤  ✤

Eκεί είναι

Εκεί είναι μικρά γεφύρια σαστισμένα
Εκεί είναι η καρδιά μου που χτυπά για σένα
Εκεί είναι μια γυναίκα μελαγχολική πάνω στο δρόμο
Εκεί είναι μια όμορφη μικρή αγροικία μέσα σε ένα κήπο
Εκεί είναι έξη στρατιώτες που διασκεδάζουν σαν τρελοί
Εκεί είναι τα ματιά μου που ψάχνουν την εικόνα σου
Εκεί είναι ένα μικρό γοητευτικό δάσος πάνω στο λόφο
Και ένας ντόπιος γέρος κατουρά την ώρα που περνάμε
Εκεί είναι ένας ποιητής που ονειρεύεται τη μικρούλα Λου
Εκεί είναι η μικρούλα Λου εκλεκτή μέσα στο μεγάλο
Παρίσι
Εκεί είναι μια πυροβολαρχία μέσα στο δάσος
Εκεί είναι μια βοσκοπούλα που βόσκει τα πρόβατά της
Εκεί είναι η ζωή μου που σου ανήκει
Εκεί είναι ο εφεδρικός μου κονδυλοφόρος που όλο στάζει 

Εκεί είναι μια κουρτίνα από λεύκες απαλή απαλή
Εκεί είναι όλη μου η ζωή η περασμένη που πέρασε καλά
Εκεί είναι οι δρόμοι οι σκοτεινοί της Menton που είχαμε
αγαπηθεί
Εκεί είναι μια μικρή κοπέλα από το Sospel που μαστιγώνει
τους συντρόφους της
Εκεί είναι το μαστίγιο μου του αμαξά μέσα στο σάκο μου
που έχω για τη βρώμη
Εκεί είναι τα βέλγικα βαγόνια πάνω στις γραμμές
Εκεί είναι ο έρωτάς μου
Εκεί είναι όλη η ζωή
Σε λατρεύω

http://www.poiein.gr/