Τετάρτη 8 Νοεμβρίου 2017

Ο ΜΗΝΑΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ( ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ .ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, ΜΟΥΣΙΚΗ, ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ,ΘΡΗΣΚΕΙΑ)


Πίνακας Γιάννης Τσαρούχης

Ο Δεκέμβριος ή Δεκέμβρης ήΧριστουγεννάρτς (ποντιακά)  είναι ο δωδέκατος και τελευταίος μήνας του έτους κατά το Γρηγοριανό Hμερολόγιο και είναι ένας από τους 7 μήνες με διάρκεια 31 ημερών. Στα Λατινικά, decem σημαίνει δέκα, αφού ο Δεκέμβρης ήταν ο 10ος μήνας σύμφωνα με το Ρωμαϊκό ημερολόγιο. Με την άφιξη του Δεκεμβρίου το κρύο αρχίζει να είναι αρκετά τσουχτερό ενώ την 22 Δεκεμβρίου μπαίνει επισήμως ο Χειμώνας και ξεκινούν οι χιονοπτώσεις. Γι’ αυτό, άλλωστε ο Δεκέμβριος λέγεται και «Άσπρος μήνας», «Ασπρομηνάς» αλλά και «χιονιάς».
Τα λουλούδια του Δεκεμβρίου είναι ο νάρκισσος και ο ελαιόπρινος. Οι ζωδιακές πέτρες του είναι τουρκουάζ, λάπις λάζουλι, ζιρκόνιο και τανζανίτης. Ο Δεκέμβριος είναι ο μήνας με τις λιγότερες ώρες φωτός στο βόρειο ημισφαίριο και τις περισσότερες ώρες φωτός στο νότιο ημισφαίριο. Ο Δεκέμβρης πάντα ξεκινά την ίδια μέρα της εβδομάδας με τον Σεπτέμβριο.
Στο καλαντάρι του λαού μας ο Δεκέμβριος θεωρείται ιδιαίτερα «γιορτινός» λόγω των πολλών θρησκευτικών εορτών του όπως του Αγίου Διονυσίου στις 17 του μήνα. Ο Δεκέμβρης ονομάζεται, μεταξύ άλλων, και «κυρ Λευτέρης» από την γιορτή του αγίου Ελευθερίου στις 15 του μήνα που χαρίζει «καλή λευτεριά» στις έγκυες γυναίκες. Στης αγίας Άννας, στις 9 του μήνα, «η μέρα παίρνει ανάσα», ενώ στις 12, στην εορτή του αγίου Σπυρίδωνα «η μέρα παίρνει ένα σπυρί», αρχίζει δηλαδή να μεγαλώνει.
Στις αρχές, όμως, του μήνα έχουμε τα «Νικολοβάρβαρα» οπότε «κάνει νερά και χιόνια» όπως λέει ο λαός μας, ενώ οι ναυτικοί συμπληρώνουν: «Τ’ αϊ-Νικολοβάρβαρα, κατεβασιές και χιόνια, μπουράσκας και τελώνια». Για τον χειμώνα γίνεται και η εξής αναφορά: «Αν τ’ Αγιού Φιλίππου λείπω, τ’ Άγια των Αγιών δε λείπω, κι αν λείπω τ’ Άγια των Αγιών τ’ Αϊνικολοβάρβαρα είμαι εδώ». Άλλες παρόμοιες παροιμίες αναφέρουν επίσης ότι «Η αγία Βαρβάρα βαρβαρώνει (το κρύο), ο αϊ-Σάββας σαβανώνει κι ο αϊ-Νικόλας παραχώνει». Σύμφωνα με τον Γεώργιο Ν. Αικατερινίδη:
  «...οι γιορτές της αγίας Βαρβάρας, του αγίου Σάββα και του αγίου Νικολάου (4,5 και 6 Δεκεμβρίου) παρουσιάζουν μια αγιωνυμική ενότητα. Ενότητα χρονική, που δημιουργείται από τις συνήθως ακραίες καιρικές συνθήκες τις μέρες αυτές: "Τ’ Αγιονικολοβάρβαρα, ή βρέχει ή χιονίζει", λέγουν στη Σίφνο. Την κλιμακωτή επέλαση του κρύου εκφράζει παραστατικά και ο ποντιακός λόγος: "άε-Βάρβαρα φύσα, άε-Σάββα βρέξαν, άε-Νικόλα σόντσον (χιόνισε)". Υπάρχουν όμως και αντίθετες δοξασίες, ότι τότε μπορεί να επικρατεί και καλοκαιρία: "Τα Νικολοβάρβαρα κι οι τοίχοι βράζουν" (Χίος)».    
— Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης

Ernesto Biondi - Σατουρνάλια (1909) 


Αρχαίες και νέες γιορτές το Δεκέμβριο

Ο Δεκέμβριος από τους Ρωμαίους ήταν αφιερωμένος στον Κρόνο προς τιμήν του οποίου γιόρταζαν τα Σατουρνάλια που ξεκινούσαν από τις 17 του μηνός. Πίστευαν ότι στις 25 του μηνός ο Ήλιος αναγεννιέται και αποκτάει καινούργιες δυνάμεις. Γι αυτό και τότε γιόρταζαν τα γενέθλια του αήττητου ήλιου.
Η εκκλησία μας , με βάση το γεγονός αυτό πού ήταν βαθιά ριζωμένο στη λαική συνείδηση καθιέρωσε μια χριστιανική γιορτή. Τέτοια γιορτή που ταίριαζε στην αντικατάσταση αυτή θεωρήθηκε πως είναι η γέννηση του Χριστού, γιατί ο Χριστός είναι ο ζωοδότης ήλιος, ο ήλιος της δικαιοσύνης.
Γι αυτό ο Δεκέμβριος σε πολλά μέρη πήρε το όνομά του από τη μεγάλη γιορτή και αποκαλείται Χριστουγεννάρης.
Της Αγίας Βαρβάρας (4 Δεκεμβρίου). 
Η Αγία Βαρβάρα θεωρείται προστάτιδα των παιδιών κατά της ευλογιάς. Οι γυναίκες δε σκουπίζουν αυτή την ημέρα “για το καλό των παιδιών”. Λένε ακόμα πως ό,τι καιρό κάνει της Αγίας Βαρβάρας το ίδιο θα έχουμε και τα Χριστούγεννα.

Σε πολλές πόλεις της Μικράς Ασίας «φτιάχνουν μια μεγάλη μελόπιτα, που την τοποθετούν στο τρίστρατο της γειτονιάς. Εκεί πηγαίνει ο ιερέας να την ευλογήσει. Η νοικοκυρά κόβει την πίτα και τη μοιράζει στους περαστικούς». Η έκθεση στο τρίστρατο και η προσφορά στον κόσμο θυμίζει τα δείπνα της Εκάτης, που τη λάτρευαν ιδιαίτερα στη Μικρά Ασία ως «τριοδίτιν» και «ενοδία» θεά.



Του Αγίου Νικολάου (6 Δεκεμβρίου). Είναι ο προστάτης των ναυτιλομένων. Είναι ο κύριος των ανέμων και της τρικυμίας.

Ο Άγιος Νικόλαος είναι από τους πλέον λατρευτικούς Αγίους και εικονίζεται στην εκκλησία γέροντας, με λευκή γενειάδα. Μια παροιμία λέει:“Άγια Βαρβάρα μίλησε και ο Σάββας απεκρίθη. Μαζέψτε ξύλα και άχυρα και σύρετε και στο μύλο,γιατί Αη – Νικόλας έρχεται στα χιόνια φορτωμένος”. Από τη γιορτή του Αγίου Νικολάου αρχίζει ο χειμώνας να γίνεται πιο ψυχρός, αρχίζει η κακοκαιρία και ξεσπούν στις θάλασσες θύελλες και φουρτούνες, από τις οποίες μας προστατεύει ο Άγιος Νικόλαος, που αντικατέστησε τον αρχαίο θεό Ποσειδώνα. Γι' αυτό και είναι προστάτης των ναυτιλλομένων και κατά την παράδοση τα ρούχα του είναι πάντοτε βρεγμένα. Πολλοί αγιογράφοι τον παριστάνουν καραβοκύρη. Πολλές είναι οι διηγήσεις για τα θαύματα του Αγίου.

Στις 9 Δεκεμβρίου είναι η γιορτή της Αγίας Άννας και λένε “η ημέρα παίρνει άνεση”.

Του Αγίου Σπυρίδωνα (12 Δεκεμβρίου). Τιμάται κατεξοχήν στην Κέρκυρα.

Με το Ιουλιανό ημερολόγιο, το χειμερινό ηλιοστάσιο έπεφτε το 19ο αιώνα στις 9 του Δεκέμβρη. Οι άνθρωποι είχαν προσέξει αυτή τη σταδιακή αύξηση του φωτός από αυτή τη μέρα - αφού ο Ήλιος και το φως έπαιζαν, και παίζουν, σημαντικό ρόλο στη ζωή μας. Παρετυμολογώντας, λοιπόν, το όνομα της Αγίας Άννας, η μέρα παίρνει μια «ανάσα» ή γίνεται «άνετη», του αγίου Σπυρίδωνα, που γιορτάζει στις 12 Δεκεμβρίου, έλεγαν:

«Απ' του αγίου Σπυρίδωνα μεγαλώνει η μέρα κατά ένα σπυρί».
Στις 19 Δεκεμβρίου, παραμονή του Αγίου Ιγνάτιου, η αύξηση του φωτός είναι σημαντική, παρετυμολογώντας του άγιου το όνομα έλεγαν
«αύριο είναι ο άγιος Αγνάντιος αγναντεύει ο ήλιος προς το καλοκαίρι».
Στις 25 Δεκεμβρίου γιορτάζονται τα Χριστούγεννα, η μεγαλύτερη γιορτή της Χριστανοσύνης. Σε πολλά μέρη τα Χριστούγεννα έδωσαν και το όνομά τους στο μήνα: Χριστουγεννάρης, Χριστουγεννάς. 
Στις 27 Δεκεμβρίου γιορτάζει ο Άγιος Στέφανος, ο Πρωτομάρτυρας της χριστιανικής εκκλησίας.



Federico Barocci, Birth of Christ, 1597
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ 


Για το Δεκέμβριο λένε “Βαρύς χειμώνας, βαρύ καλοκαίρι” και αντίθετα “ελαφρύς χειμώνας, ελαφρύ καλοκαίρι”, που σημαίνει πως αν δεν έχουμε χιόνια και κρύο το χειμώνα τότε και τ” αμπάρια θα είναι άδεια, γιατί το λένε και παροιμίες: 

 “Ο Δεκέμβρης, κρύο αντρεώνει”. 



“Χιόνι του Δεκεμβρίου, χρυσάφι του καλοκαιριού”.


“Ο Αγι Αντρέας έφτασε το κρύο αντρειεύει”

“Δικέμβρης, δικιος σπόρος.” ή “Δεκέμβρη δίκαια σπέρνε”

“Του Δεκέμβρη η μέρα καλημέρα , καλησπέρα”

“Δεκέμβριος, Χριστού γέννηση και καλός μας Χρόνος”

“Αγια Βαρβάρα μίλησε κι ο Σάββας απεκρίθη : 
- Μαζέψτε ξύλα κι άχυρα και σύρτε και στο μύλο, 
γιατί Αι - Νικόλας έρχεται στα χιόνια φορτωμένος.”

“Αν λείπω τ' Άγια των Αγιών, 
τ' Άη Νικολοβάρβαρα είμαι εδώ.”

“Αν πρώιμα η αμυγδαλιά 
ανθίσει τον Δεκέμβρη, 
βαρύς χειμώνας κι όψιμος 
θε να 'ρθει να μας εύρει.”

“Απ' τα Νικολοβάρβαρα 
αρχίζει κι ο χειμώνας.”

“Δεκέμβρης μας επλάκωσε, 
το κρύο μας φαρμάκωσε.”

“Μέχρι τ' Άη Νικόλα 
οι τοίχοι βράζουνε.”

“Ο Άη Νικόλας 
ασπρίζει τα γένεια του.”

“Ο Δεκέμβρης κι ο Γενάρης 
του διαβόλου το ζευγάρι.”

“Όποιον καιρό κάνει τσ' Αγιάς Βαρβάρας 
θα τον κάνει όλο τον Δεκέμβρη.” 

“Πρώιμος χειμώνας 
ακολουθείται από πρώιμη άνοιξη.”

“Τ' Άη Νικολοβάρβαρα 
κάνει νερά και χιόνια.”

“Τ' Άη Σάββα 
τρώνε φάβα.”

Δεκέμβριος, Χριστού γέννηση και καλός μας Χρόνος.

Το τραγούδι με τον τρύγο, το Δεκέμβρη παραμύθι.

Άγια Βαρβάρα γέννησε [το χιόνι] και ο Σάββας το εδέχθη, και ο Άη Νικόλας έτρεξε να πάει να το βαφτίσει.

Άγια Βαρβάρα μίλησε και ο Σάββας απλοήθη, μαζώχται ξύλα και άχυρα και σύρται και στον μύλο Άγιο Νικόλας έρχεται στα χιόνια φορτωμένος.

Μαζέψτε ξύλα κι άχυρα και σύρτε και στο μύλο, γιατί Άη Νικόλας έρχεται στα χιόνια φορτωμένος.

Να 'ναι Χριστούγεννα στεγνά, τα Φώτα χιονισμένα, και τα Λαμπρά βρεχούμενα, αμπάρια γιομισμένα.

Να 'ναι Χριστούγεννα στεγνά, τα Φώτα χιονισμένα, χαρά σ' εκείνο το γεωργό, πού 'χει πολλά σπαρμένα.

Το Νοέμβρη και Δεκέμβρη φύτευε καταβολάδες.

Χειμωνιάτικη γέννα, καλοκαιρινή χαρά.
Το Καλαντάρι του Δεκεμβρίου από τοTrès riches heures du duc de Berry


ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ



Υπάρχουν και διάφορες πολύ ενδιαφέρουσες προλήψεις και δεισιδαιμονίες που συνδέονται με το Δεκέμβριο. Πανελλήνια σχεδόν είναι η λαϊκή πίστη ότι το Δεκέμβριο με τον ερχομό των Χριστουγέννων έρχονται και οι Καλικάντζαροι.

Της Αγίας Βαρβάρας (4 Δεκεμβρίου). Σε πολλές πόλεις της Μικράς Ασίας «φτιάχνουν μια μεγάλη μελόπιτα, που την τοποθετούν στο τρίστρατο της γειτονιάς. Εκεί πηγαίνει ο ιερέας να την ευλογήσει. Η νοικοκυρά κόβει την πίτα και τη μοιράζει στους περαστικούς». Η έκθεση στο τρίστρατο και η προσφορά στον κόσμο θυμίζει τα δείπνα της Εκάτης, που τη λάτρευαν ιδιαίτερα στη Μικρά Ασία ως «τριοδίτιν» και «ενοδία» θεά. 
Στη Λήμνο, του Αγίου Μόδεστου, οι ζευγάδες κάνουν κόλλυβα που τα πηγαίνουν στην εκκλησία και τα διαβάζει ο παπάς και τα ρίχνουν έπειτα στην <<ταγή>> για τα ζώα.

 ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ 

 ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΕΔΩ 

ΕΠΙΣΗΣ ΠΙΝΑΚΕΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΕΔΩ

 ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΕΔΩ 
December: 1898 by Alphonse Mucha
ΤΟ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙΟ


Το Χειμερινό Ηλιοστάσιο είναι όρος της αστρονομίας που χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει μία συγκεκριμένη στιγμή του έτους, όταν ο ήλιος βρίσκεται στη μεγαλύτερη δυνατή απόσταση νοτίως του ισημερινού.
Ο ίδιος όρος χρησιμοποιείται και για να χαρακτηρίσει το αντίστοιχο σημείο από τη μεγαλύτερη δυνατή απόκλιση της εκλειπτικής από τον ουράνιο ισημερινό.
Το χειμερινό ηλιοστάσιο συμβαίνει κάθε χρόνο στο Βόρειο Ημισφαίριο της Γης στις 21 ή 22 Δεκεμβρίου, οπότε παρατηρείται η μικρότερη ημέρα του χρόνου και ορίζεται ως η επίσημη έναρξη του χειμώνα το λεγόμενο Χειμερινό Ηλιοστάσιο.
Αντίστροφα, στο Νότιο Ημισφαίριο παρατηρείται η μεγαλύτερη ημέρα του χρόνου και ορίζεται ως η επίσημη έναρξη του καλοκαιριού, το λεγόμενο Θερινό Ηλιοστάσιο

Ηλιοστάσιο ονομάζεται η χρονική στιγμή κατά την οποία ο άξονας της Γης εμφανίζεται στραμμένος όσο περισσότερο προς ή μακριά από τον Ήλιο συμβαίνει κατά την ετήσια τροχιά της Γης γύρω από αυτόν. Αυτό ισοδυναμεί με τον Ήλιο να βρίσκεται στο βορειότερο ή στο νοτιότερο σημείο του ουρανού που βρίσκεται το μεσημέρι, όπως εμφανίζεται σε εμάς πάνω στην επιφάνεια της Γης.
Η λέξη προέρχεται από το «ήλιος» και το «στέκομαι» - «στάση» επειδή κοντά στα ηλιοστάσια (λίγες ημέρες πριν ή μετά) ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια (κίνηση στην απόκλιση), μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αντιστρέφεται.
Εξίσου σωστό ετυμολογικά είναι και το συνώνυμο «ηλιοτρόπιο». Με την ευρύτερη σημασία, ο όρος «ηλιοστάσιο» σημαίνει και την ημέρα που παρατηρείται αυτό το φαινόμενο, δύο φορές τον χρόνο, τον Ιούνιο και τον Δεκέμβριο.
Τα ηλιοστάσια, όπως και οι ισημερίες, συνδέονται αναπόσπαστα με τις εποχές του έτους.

 Winter Sun by Marina Likholat


Το Χειμερινό Ηλιοστάσιο στη Λαογραφία

Οι Ρωμαίοι στις 25 Δεκεμβρίου γιόρταζαν τα Βρουμάλια (Brumalia < bruma = η τροπή του Ηλίου), που ήταν αφιερωμένα στη μικρότερη ημέρα του χρόνου και στα γενέθλια του Μίθρα, του ανίκητου Ήλιου (Dies Natalis Solis Invicti), που είχε καθιερωθεί επί αυτοκράτορα Αυρηλιανού το 275.
Νωρίτερα, οι Ρωμαίοι γιόρταζαν τα Σατουρνάλια (17-23 Δεκεμβρίου), όπου επικρατούσε κλίμα γενικής ευφορίας και ανταλλάσσονταν δώρα. Και οι δύο αυτές γιορτές είχαν αναφορές στα αρχαιοελληνικά Κρόνια.
Στα βυζαντινά χρόνια τα Βρουμάλια διαρκούσαν από τις 24 Δεκεμβρίου έως τις 17 Ιανουαρίου. Τις ημέρες αυτές οι αυτοκράτορες προσέφεραν δώρα στους συγγενείς τους φίλους και στο προσωπικό των ανακτόρων. Η Σύνοδος της Ρώμης το 743 κατάργησε τις γιορτές, θεωρώντας τες ειδωλολατρικές. Οι Χριστιανοί ήδη από τον έκτο αιώνα γιόρταζαν στις 25 Δεκεμβρίου αντί του Μίθρα τον «Ήλιο της Δικαιοσύνης» Ιησού Χριστό και τη γέννησή του.
Οι αγγλοσαξωνικοί λαοί τιμούσαν το χειμερινό ηλιοστάσιο με παγανιστικές ηλιολατρικές γιορτές, όπως το άναμμα φωτιάς (Yule Log), για να χαιρετίσουν την επάνοδο του ήλιου στο βόρειο ημισφαίριο.
Ένα ενδιαφέρον εθιμικό δρώμενο του χειμερινού ηλιοστασίου τηρείται μέχρι σήμερα στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας. Οι συμμετέχοντες χωρίζονται σε δύο ομάδες, στους Καθαρούς και τους Ακάθαρτους.
Οι Καθαροί, ντυμένοι με την τοπική ενδυμασία -σκουροπράσινο σακάκι και μαύρο δερμάτινο παντελόνι- φορούν στο κεφάλι ένα είδος ψεύτικης κόμμωσης σε διάφορα σχήματα, που πολλές φορές φτάνει σε ύψος τα τρία μέτρα και σε βάρος τα είκοσι πέντε κιλά!
Οι Ακάθαρτοι φορούν προβιές και στα πρόσωπά έχουν άγριες μάσκες. Η γιορτή αυτή, κατά την παράδοση, έλκει την καταγωγή της από τη λατρεία της τευτονικής θεάς της γονιμότητας Πέρτχα ή Πέρχθα.
Παλαιότερα συνηθιζόταν την ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου να τοποθετείται στο αναμμένο τζάκι ένα αρκετά μεγάλο ξύλο, που ονομαζόταν μαμμή ή μπάμπω.

Maryanne JAcobsen - December Snow





ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης - Ο Δεκέμβρης του 1903

Κι’ αν για τον έρωτά μου δεν μπορώ να πω —
αν δεν μιλώ για τα μαλλιά σου, για τα χείλη, για τα μάτια·
όμως το πρόσωπό σου που κρατώ μες στην ψυχή μου,
ο ήχος της φωνής σου που κρατώ μες στο μυαλό μου,
οι μέρες του Σεπτέμβρη που ανατέλλουν στα όνειρά μου,
ταις λέξεις και ταις φράσεις μου πλάττουν και χρωματίζουν
εις όποιο θέμα κι’ αν περνώ, όποιαν ιδέα κι αν λέγω.
Eugène Grasset (1841 - 1917) Decembre (December)

Ρένα Καρθαίου - Δεκέμβριος

 Όταν έρθει εκείνη η ώρα
ο Αι – Βασίλης με τα δώρα .

 Τώρα η πλάση όλη ησυχάζει ,
κάποιο θάμα μας τοιμάζει .

 Στο άγιο σπήλαιο της νυκτός ,
φως , γεννήθηκε ο Χριστός .

 Άρχοντες , καλήν ημέρα !
Έρχομαι απ’ το δάσος πέρα .

 Από χιόνι έχω παιχνίδια
κι από κρύσταλλα στολίδια .
Ciclo dei mesi (dicembre)

Κωστής Παλαμάς - Δεκέμβριος…
Η μητερούλα στον κόρφο της κοιμίζει
Το ακριβό της, το μόνο της παιδί.
Έξω με χιόνια Δεκέμβρης τριγυρίζει,
Κι αυτή το σφίγγει, και σαν να τραγουδεί,
Σιγομιλάει με γέλιο και τρεμούλα
Η μητερούλα:

Άγιε Νικόλα, που ξέγνοιαστα χτενίζεις
Τ' άσπρα σου γένια ψηλά στον ουρανό,
Και πέφτουν κάτου σωρός και μας χιονίζεις,
Μην το κρυώσεις, λυπήσου τ' ορφανό.
Λαμπάδα τρέχω σ' εσέ ν' ανάψω κιόλα,
Άγιε Νικόλα!

Να ο Χριστός σου γεννιέται σε λιγάκι,
Που αγαπάει, μικρό μου, τα παιδιά.
Ζεστό σου φέρνει, καινούργιο φουστανάκι,
Και την ευχή του πιστή σου συνοδειά.
Κοιμήσου τώρα και θα 'ρθει στ' όνειρό σου.
Να ο Χριστός σου!

Κι αφού μας φύγει, δεν μας ξεχνά, θ' αφήσει
Στον Αϊ-Βασίλη για σε παραγγελιά
Χίλια παιγνίδια λαμπρά να σου χαρίσει
Και ζαχαράτα και χάδια και φιλιά.
Με τη χαρά σου η χάρη του θα σμίγει,
Κι αφού μας φύγει!

Τι θα μου μένει αν 'γράφθη μαύρη μέρα
Για να το χάσω από την αγκαλιά;..
Χωρίς παιδάκι τι είναι η μητέρα;
Χωρίς πουλάκι τι θέλει η φωλιά;
Αν μου πετάξει ας πέσω χαλασμένη...
Τι θα μου μένει!

Ενα ψηφιδωτό από τον αρχαίο Θύσδρο, το σημερινό el Djem της Τυνησίας. Το ψηφιδωτό, που χρονολογείται τον 3ο αι. μ.Χ., διακρίνεται σε τετράγωνα διάχωρα που γεμίζουν το πεδίο μαζί με φυτικά διακοσμητικά μοτίβα. Σε τέσσερις σειρές και τρεις στήλες διατάσσονται οι δώδεκα μήνες του χρόνου. Στην αρχή κάθε σειράς εικονίζεται το σύμβολο κάθε εποχής. Πηγή: www.lifo.gr
Το Δεκέμβριο, στα μέσα του μήνα, γιορτάζονταν τα Saturnalia.
ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ 



Σε μία επίδειξη ισχύος, το ΕΑΜ διοργανώνει την Κυριακή 3 Δεκεμβρίου ένα μεγάλο παναθηναϊκό συλλαλητήριο στην Πλατεία Συντάγματος, παρά την κυβερνητική απαγόρευση. Υπολογίζεται ότι πήραν μέρος πάνω από 100.000 άνθρωποι, ενώ κάποιοι ιστορικοί τους ανεβάζουν και στις 500.000. Το συλλαλητήριο βάφτηκε στο αίμα, καθώς οι διαδηλωτές δέχθηκαν καταιγισμό πυρών από την πλευρά των δυνάμεων ασφαλείας, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 30 άτομα και να τραυματισθούν 148.

Δεκέμβριος – Γκλούσεστερ – Paul Cornoyer – περίπου 1916


Ο όρος Δεκεμβριανά αναφέρεται σε μία σειρά ένοπλων συγκρούσεων που έλαβαν χώρα στην Αθήνα το Δεκέμβριο 1944 - Ιανουάριο 1945, ανάμεσα στις δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και τις Βρετανικές και Κυβερνητικές δυνάμεις που ανήκαν σε ένα ευρύ πολιτικό φάσμα, από την σοσιαλδημοκρατία (όπως ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου ηγέτης του Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος) έως την φιλομοναρχική δεξιά και τους πρώην συνεργάτες των κατακτητών.
Η έναρξή τους, στις 3 Δεκεμβρίου του 1944, σηματοδοτείται από τους πυροβολισμούς των Αστυνομικών δυνάμεων μπροστά στο μνημείο του άγνωστου στρατιώτη ενάντια στη διαδήλωση του ΕΑΜ, που είχε οργανωθεί ως απάντηση στο τελεσίγραφο της κυβέρνησης εθνικής ενότητας (1-12-1944) για τον αφοπλισμό όλων των αντάρτικων ομάδων, με αποτέλεσμα το θάνατο 33 διαδηλωτών και τον τραυματισμό άλλων 148. Παράλληλα ο στρατηγός Σκόμπυ προέβη σε διάγγελμα, ενώ άμεσες προσπάθειες για πολιτική λύση απαγορεύτηκαν από τον Τσώρτσιλ.
Οι μάχες κράτησαν 33 μέρες και τερματίστηκαν στις 5-6 Ιανουαρίου 1945. Επισημαίνεται ότι τα Δεκεμβριανά, όπως καταγράφηκαν στη συλλογική μνήμη οι μάχες του Δεκεμβρίου 1944, ήταν η μοναδική περίπτωση κατά την οποία σημειώθηκαν πολεμικές συγκρούσεις τέτοιας έκτασης στην ελληνική πρωτεύουσα από δημιουργίας του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους (1830). Ήταν επίσης, η μόνη περίπτωση στο Β΄Π.Π. κατά την οποία συγκρούσθηκαν μεταξύ τους συμμαχικές δυνάμεις (ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και βρετανοί).https://el.wikipedia.org/

Χαρακτικό του Σπύρου Βασιλείου
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 


Από την Ομόνοια ως το Σύνταγμα ένας κόσμος γονατισμένος να τραγουδάει το «Επέσατε θύματα…». Κι άρχισε ο Δεκέμβρης. Τριάντα τρεις μέρες… Νιώθω σαν να είμαι οπερατέρ και γυρίζω καρέ καρέ τις στιγμές της φρίκης.
Άλκη Ζέη, «Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο»

Δεκέμβρης – Peder Mork Mønsted – 1924


Έτσι ήρθε τότε εκείνη η Πέμπτη. Η 7 του Δεκέμβρη 1944. Είχαν έρθει κι Εγγλέζοι τότε μες στην Αθήνα για να τη σεργιανίσουνε. Ήτανε μια μεγάλη μάχη. Ο δρόμος λέγονταν η οδός Άνδρου. Πόσες φορές πόσοι δεν την πέρασαν μ’ ένα ταψί απ’ το φούρνο. Την περνούσανε χρόνια. Πόσα παιδάκια με ξυλίκι δεν πήρανε τη φόρα τους πάνω σ’ εκείνον τον ανήφορο. Ήταν ήσυχος δρόμος. Κείνη τη μέρα όμως εστοίχειωσε. Είχαν έρθει και τον κατοίκησαν πολλοί διαόλοι από τον κάτω κόσμο. Είχανε φτιάσει στέκι τους στην οδός Άνδρου οι χωροφύλακες. Ήταν ζωσμένοι από χακί κι από σκληρό καπέλο, τα δυο πράματα εκείνα που ’καναν την Αθήνα στον ύπνο και στον ξύπνιο της να τρέμει και να δέρνεται από δω κι οχτώ χρόνια. Οχτώ χρόνια συνέχεια.
Αξιώτη Μέλπω, «Ανάμνηση»

Ενας ανεμοδαρμένος παγερός Δεκέμβρης του William Lamb Picknell – 1887


Μέσα Δεκέμβρη ήταν, τις ημέρες που συμπτύχθηκε ο ΕΛΑΣ από όλη τη νοτιοδυτική Αθήνα. Το κρύο δάγκωνε. Μαζί με τον ΕΛΑΣ φύγαμε κι εμείς. Είχανε μείνει τώρα πια δώδεκα πολιτοφύλακες και τρεις χήρες χωροφυλάκων. Είχαν σηκώσεις τους άνδρες τους την προηγούμενη. Με το πρόσχημα ότι τα εγγλέζικα τανκς πλησίαζαν, τους πήγαμε σε ένα άλλο κτίριο όπου μαγειρεύαμε, κι εκεί τους ανέλαβαν οι εκτελεστές.
Μ. Φάις, «Πορφυρά Γέλια»

Κι απέ Δεκέμβρη, στην Αθήνα και Φωτιά. / Τούτο της Γης το θαλασσόδαρτο αγκωνάρι, / Λικνίζει κάτου απ΄ το Δρυ και την Ιτιά / το Διάκο, τον Κολοκοτρώνη και τον Άρη.
Ν. Καββαδίας, «Αντίσταση»

Δεκέμβριος του Hans Thoma.

Τον Δεκέμβρη του ΄44 τον συνέλαβε η ΟΠΛΑ και τον πήγε στο Περιστέρι για εκτέλεση. Με θυμάμαι να τριγυρίζω, κρατώντας τη μητέρα μου από το χέρι, όλο το Περιστέρι ―που ήταν γεμάτο πτώματα― για να βρούμε τον πατέρα μου. Περάσαμε μερικές τραγικές ημέρες. η μάνα μου έκλαιγε συνέχεια... Και κάποια μέρα, τέλος του Δεκέμβρη, όταν πια οι Άγγλοι είχαν υπερισχύσει, είχαν κερδίσει την Αθήνα, έτσι όπως έπαιζα στον δρόμο με τους φίλους μου ―παίζαμε με κάλυκες από σφαίρες τότε―, τον είδα να ΄ρχεται από το βάθος του δρόμου. Περπατούσε αργά… τον είχαν απελευθερώσει οι Άγγλοι κάπου κοντά στη Θήβα, είχε περπατήσει μέσα στα χιόνια… έτρεξα και το είπα στη μητέρα μου και θυμάμαι τη συνάντησή τους στη μέση του δρόμου. Ήταν τέτοια η συγκίνηση που δεν μιλούσε κανένας. Μπήκαμε στο σπίτι, καθήσαμε γύρω απ΄ το τραπέζι ―κανένας δεν μιλούσε―, η μητέρα μου έφερε σούπα κι αρχίσαμε να τρώμε χωρίς να μιλάμε. Αυτή είναι η πρώτη σκηνή της «Αναπαράστασης»
Θόδωρος Αγγελόπουλος, σκηνοθέτης (απόσπασμα συνέντευξης)


Μια μέρα του Δεκέμβρη – Albert Edelfelt

Είχαμε μια βδομάδα να τον δούμε και δεν ξέραμε αν ήταν ζωντανός ή πεθαμένος. Την εποχή εκείνη εμαίνοντο οι μάχες στους δρόμους. Η Αθήνα ήταν χωρισμένη σε δύο περιοχές. Στη μία ήταν οι Ελασίτες και στην άλλη οι Εγγλέζοι και οι Εθνοφύλακες. Σε μερικές πολυκατοικίες ήταν ταμπουρωμένοι οι Ελασίτες, σε άλλες ομάδες «εθνικοφρόνων», και νύχτα-μέρα κελαϊδούσαν τα οπλοπολυβόλα. Κι όπως έτρεχε από πόρτα σε πόρτα για να φτάσει στο σπίτι, αισθάνθηκε ξαφνικά έναν σουβλερό πόνο κάτω απ’ το γόνατο. Έχασε την ισορροπία του κι έπεσε.
Κώστας Ταχτσής, «Το τρίτο στεφάνι»





Οι ταπετσαρίες Trivulzio είναι ένα σύνολο από δώδεκα ταπισερί που απεικονίζουν τον κύκλο των μηνών . Σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο Αρχαίας τέχνης του Castello Sforzesco στο Μιλάνο .

Ολες οι ταπετσαρίες έχουν ένα σταθερό μοτίβο: μέσα σε ένα πλαίσιο της υπάρχουν οικόσημα (το Trivulzio και άλλες συναφείς οικογένειες, όπως Colleoni , το d'Avalos καιGonzaga ) Στο κέντρο της είναι η αλληγορική προσωποποίηση του μήνα, που περιβάλλεται από μικρότερα στοιχεία όπως διάφορες γεωργικές ασχολίες που αφορούν τον μήνα αυτό . Πάνω δεξιά είναι το ζώδιο που αντιστοιχείσ τον μήνα , ενώ προς τα αριστερά είναι ο ήλιος στις διάφορες αστρικές θέσεις, ανάλογα με την εποχή.

Στον  Δεκέμβριο  μήνα κεντρική μορφή είναι ο  Κρόνος που κρατά ένα  δρεπάνι,  για τη δολοφονία του χοίρου,  και προετοιμάζει τη γιορτή  Saturnalia . 

ΜΟΥΣΙΚΗ 



Στίχοι: Ηλίας Κατσούλης
Μουσική: Παντελής Θαλασσινός
Στολίζω δέντρο με τα χιόνια του Χριστού
τραπέζι στρώνω με τα δώρα του χειμώνα
εσύ το φως ενός ορίζοντα κλειστού
που ρο φορώ του ταξιδιού μου αρραβώνα.
Ανάβω φώτα και λαμπιόνια ζωηρά
και μες στη φλόγα της γιορτής κεράκι λιώνω
φωτογραφίζω αναμνήσεις στη σειρά
να σε θυμάμαι όσο λείπω ένα χρόνο

Παραμονή Πρωτοχρονιάς θα σε φιλήσω
και μια ευχή πάνω στα χείλη σου θ’ αφήσω
καθώς αργά θα ξετυλίγεις τον καιρό σου
σαν παραμύθι να με βλέπεις στ’ όνειρό σου...

Ζυμώνω δώδεκα Χριστόψωμα ζεστά
με της αγάπης τη μαγιά κι άσπρο αλεύρι
να τα μοιράσεις σε παιδάκια γελαστά
να’ χουν να λένε για τη δόξα του Δεκέμβρη

Παραμονή Πρωτοχρονιάς θα σε φιλήσω
και μια ευχή πάνω στα χείλη σου θ’ αφήσω
καθώς αργά θα ξετυλίγεις τον καιρό σου
σαν παραμύθι να με βλέπεις στ’ όνειρό σου...



 Στίχοι: Ορφέας Περίδης
Μουσική: Ορφέας Περίδης
Κάποτε, μικρό παιδάκι, χώθηκα στην καμινάδα
μες στου χρόνου εκεί την στάχτη, μες στο μαύρο καταρράχτη
'κει που κρύβονται οι ώρες, τα μελλούμενα, οι αιώνες
και τα όνειρα κρυμμένα κι όλοι οι άνθρωποι είναι ένα

Είδα θάλασσα ν' απλώνει απ' των αστεριών την σκόνη
το χρυσό που έγινε αλάτι μέσα στου Χριστού την φάτνη
είδα το χαρτί που ομιλεί, είδα τον Άγιο Βασίλη
των ονειροπόλων μόχθους, τους μικρούς κρυφούς μου πόθους

Τους κακούς και τους γαϊδάρους κι όλους του καλικαντζάρους
που όλο κόβουνε στον ανήλιο, κόβουν της ζωής το ξύλο
σπάν' κλωστές, τα ρούχα λύνουν και ότι γράφεις σου το σβήνουν
να σε πάνε εκεί σου τάζουν που ποτέ δεν εορτάζουν

Κι ύστερα βγήκα στο χιόνι κι όλοι οι άνθρωποι ήταν μόνοι
οι καρδιές όλο κρυώναν γιατί οι γιορτές τελειώναν 
κι όπως είδα τα αγιασμένα, τα παλιά, τα ξεχασμένα
λέω να τα πεις ωραία για να κάνουμε παρέα


Η Κοιλάδα του Δεκεμβρίου – Clarence Gagnon – μεταξύ 1908-1913




 ΜΟΥΣΙΚΗ - ΒΑΣΙΛΗΣ  ΚΟΥΜΠΗΣ.
 ΣΤΙΧΟΙ  ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ 

Βαρύς Δεκέμβρης στο στενό
κι ο άνεμος μανιάζει
σου παραγγείλαν πως πονώ
και είπες δε με νοιάζει.

Τελειώνει μάννα μου η βραδυά
τελειώνει και ο χρόνος
μα στη φτωχή μου την καρδιά
ατέλειωτος ο πόνος.

Χαστούκια δίνει μου η βροχή
μα εγώ κουράγιο κάνω
και συ αχάριστη ψυχή
μ' αφήνεις να πεθάνω













στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου