Εξέχων Ρώσος αναρχικός και ένας από τους πρώτους θεωρητικούς του αναρχοκομμουνισμού. Ήταν φιλόσοφος, συγγραφέας βιβλίων, άρθρων και επιστημονικών μελετών αλλά και ζωολόγος, θεωρητικός της εξέλιξης και γεωγράφος.
Γεννήθηκε στη Μόσχα στις 9 Δεκεμβρίου του 1842 καταγόμενος από μια οικογένεια υψηλής ρωσικής αριστοκρατίας. Η μητέρα του ήταν κόρη Κοζάκου στρατηγού και ο πατέρας του προερχόταν από την δυναστεία των Ρούρικ η οποία κυβερνούσε τη Ρωσία πριν από τους Ρομανώφ. Η οικογένεια του διέθετε τεράστιες εκτάσεις και χίλιους διακόσιους άρρενες δουλοπάροικους σε τρεις επαρχίες.
Σε ηλικία 14 ετών, κατετάγη στο επίλεκτο "Σώμα των Ακολούθων" στο οποίο εκατόν πενήντα παιδιά υψηλής αριστοκρατίας λάμβαναν στρατιωτική εκπαίδευση και μόρφωση. Το σώμα αυτό έδρευε στα ανάκτορα του Τσάρου, υπό την εποπτεία του. Η άμεση επαφή του Κροπότκιν με τον Τσάρο Αλέξανδρο II, ενίσχυσε τον σκεπτικισμό του νεαρού Κροπότκιν απέναντι στο φιλελεύθερο προφίλ που προέβαλε αυτός, αν και επικρότησε την κατάργηση της δουλοπαροικίας το 1861. Κατά την παραμονή του στην Αγία Πετρούπολη, ο Κροπότκιν ενδιαφέρθηκε για την κατάσταση της αγροτικής τάξης και ασχολήθηκε με τους Γάλλους Εγκυκλοπαιδιστές και την γαλλική ιστορία. Στην περίοδο από το 1857 ως το 1861, η Ρωσία γνώρισε μια μεγάλη πνευματική άνθιση. Σε αυτή την εποχή ο Κροπότκιν ήρθε σε επαφή με τις νέες επαναστατικές τάσεις και συμπέρανε ότι ταυτίζονται με τις δικές του απόψεις.
Το 1862 προήχθη σε αξιωματικό του στρατού και επέλεξε να υπηρετήσει στη Σιβηρία σε αντίθεση με γόνους άλλων αριστοκρατικών οικογενειών που υπηρετούσαν σε κοντινές περιοχές στην Αγία Πετρούπολη. Αργότερα ορίστηκε στρατιωτικός ακόλουθος του κυβερνήτη της Σιβηρίας, Ιρκούτσκ. Το 1864 ηγήθηκε μιας μεγάλης γεωγραφικής αποστολής για τη χαρτογράφηση μεγάλου μέρους της Σιβηρίας, η οποία στέφθηκε με επιτυχία.
Το 1866 άρχισε να μελετά αναρχικούς: τον Πιερ-Ζόζεφ Προυντόν, τον Στιουαρντ Μιλ και τον Αλεξάντερ Χέρντσεν. Αυτό σε συνδυασμό με την διαμονή του στη Σιβηρία και την επαφή του με την φτωχή αγροτική ζωή, τον οδήγησαν να δηλώσει δημόσια αναρχικός το 1872. Το 1867 παραιτήθηκε από τον στρατό και άρχισε πανεπιστημιακές σπουδές Μαθηματικών και εργάστηκε ταυτόχρονα στη γραμματεία της Ρωσικής Γεωγραφικής Εταιρίας, βρίσκοντας αντίθετο τον πατέρα του που τον αποκληρώνει. Για την εξαιρετική δουλειά του, του προτάθηκε η θέση του Γραμματέα της Εταιρίας την οποία αρνείται λέγοντας ότι οι καινούργιες ανακαλύψεις δεν παρουσιάζουν κανένα ενδιαφέρον και το καθήκον των διανοούμενων είναι να επιμορφώνουν το λαό.
Το 1872 έγινε μέλος της Διεθνούς Ένωσης Εργατών (ΔΕΕ) στη Γενεύη, όμως διαπίστωσε διαφορά των αντιλήψεων του με αυτή και επιστρέφοντας στη Ρωσία, προσχώρησε στον "κύκλο Τσαϊκόφσκι" (ρωσική επαναστατική εταιρία) όπου λειτουργεί σαν συνδετικός κύκλος ανάμεσα στην αριστοκρατία και τους επαναστάτες, κάνοντας συστηματική προπαγάνδα σε εργάτες και αγρότες. Το 1874 συνελήφθη και φυλακίζεται για ανατρεπτική πολιτική δράση. Στη φυλακή ολοκλήρωσε τις σοβαρές του μελέτες για την εποχή των παγετώνων. Πριν τη δίκη του μεταφέρεται στις φυλακές της Αγίας Πετρούπολης απ' όπου δραπέτευσε. Τα ξημερώματα επιβιβάστηκε σε ένα πλοίο για την Αγγλία.
Το 1878 εξέδωσε την αναρχική εφημερίδα La Revolte και δημοσίευσε πολλές μελέτες και άρθρα. Το 1881 μετά τη δολοφονία του Τσάρου, ο Κροπότκιν απελαύνεται από την Ελβετία και κατέφυγε στη Γαλλία.. Το 1883 συνελήφθη και φυλακίστηκε, όμως το 1886 απελευθερώνεται λόγω έντονων διαβημάτων στη Γαλλική Βουλή. Έτσι κατέφυγε στην Αγγλία και έζησε στο Λονδίνο και το Μπράιτον ως το 1917.
Με την επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1917 αποφάσισε να επιστρέψει στη Ρωσία μετά από 40 χρόνια εξορίας. Εκεί τον υποδέχθηκαν 60.000 άτομα καθώς και ο Α. Κερένσκι (μέλλον πρωθυπουργός της Ρωσίας). Του πρότεινε το Υπουργείο Παιδείας αλλά ο Κροπότκιν αρνήθηκε. Αρχικά ενθουσιάστηκε με τη νέα κατάσταση, όμως μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, κατέκρινε σε επιστολές του τον Λένιν για τον αυταρχικό σοσιαλισμό των μπολσεβίκων.
Ένα κρυολόγημα του στα μέσα Ιανουαρίου του 1921 εξελίχθηκε σε πνευμονία. Όταν ενημερώθηκε ο Λένιν, έστειλε ειδικό τρένο με γιατρούς και τρόφιμα στη πόλη όπου έμενε, Ντμιτρόφ. Το πρωί της 8ης Φεβρουαρίου του 1921 όμως ο Κροπότκιν λύγισε στην ασθένεια του. Η κηδεία του ήταν η τελευταία μαζική συγκέντρωση αναρχικών στη Ρωσία.
Ιδέες
Ο Κροπότκιν πίστευε σε μια αναρχοκομμουνιστική κοινωνία απαλλαγμένη από την κεντρική εξουσία και βασισμένη πάνω σε πυρήνες εθελοντικής συνεργασίας των εργατών. Κατηγόρησε ότι τα οικονομικά συστήματα του καπιταλισμού και της φεουδαρχίας είναι ένας λάθος τρόπος ανάπτυξης της οικονομίας. Είχε πρότυπο τις ομοιογενείς κοινότητες των χωριών που ζουν από τις καθημερινές εργασίες των χωραφιών και των τεχνών. Τέτοιες όπως αναφέρει, υπήρξαν από τα πρώτα κιόλας μεταναστευτικά ασιατικά κύματα στην Ευρώπη, έως την εποχή των απέραντων ελεύθερων εκτάσεων του Μεσαίωνα, προτού αυτές καθοριστούν ως κράτη και διαιρεθούν από τα αστικά κέντρα εξουσίας. Υποστηρίζει ότι ο μόνος δίκαιος νόμος είναι ο ηθικός νόμος, αυτός που καθορίζεται από κάθε μικρή κοινότητα ξεχωριστά που καθορίζονται αυτόματα και αυτούσια από τα μέλη της. Επιδεικνύει ότι πηγή των προβλημάτων είναι η οποιαδήποτε συγκέντρωση εξουσίας.
Έργα
• Η κατάκτηση του ψωμιού
• Αναμνήσεις ενός επαναστάτη
• Η μεγάλη γαλλική Επανάσταση
• Προς τους νέους
• Αγροί, εργοστάσια, εργαστήρια
• Αναρχική Ηθική
• Αναρχία, η φιλοσοφία της και το ιδανικό της
• Το κράτος και ο ιστορικός του ρόλος
• Αλληλοβοήθεια. Ένας παράγοντας της εξέλιξης
• Διανοητική και Χειρωνακτική εργασία
• Σύγχρονη επιστήμη και αναρχισμός
• Νόμος και εξουσία
• Φυλακές και καταπίεση
• Αναρχισμός και αναρχοκομμουνισμός
• Η αναρχία στην σοσιαλιστική εξέλιξη
• Η αναρχική οργάνωση της κοινωνίας
• Λόγια ενός επαναστατημένου
• Το πνεύμα της επαναστάσεως
Κείμενα
Όταν ο Κροπότκιν προσεκλήθη από τον Ζαν Γκραβ (Εκδότη του περιοδικού Les Temps Nouveaux) για να συμμετέχει σε μια σειρά διαλέξεων στο Παρίσι το Μάρτιο του 1896 διάλεξε 2 θέματα: το κράτος και ο ιστορικός του ρόλος και Αναρχία: φιλοσοφία της και το ιδανικό της. Οι διαλέξεις αυτές δεν έγιναν ποτέ. Είχε συμπέσει η επίσκεψη του με αυτή του Διαδόχου του Ρωσικού Θρόνου στη Νίκαια όπου θα γινόταν δεκτός από εκπροσώπους της Γαλλικής Κυβέρνησης. Εκείνη την εποχή "μαγειρευόταν" η γαλλορωσική συμμαχία η οποία ήταν πολύ σημαντική για τη Γαλλία και οι γαλλικές αρχές δεν ήθελαν διαδηλώσεις στο Παρίσι, εκτιμώντας ότι οι διαλέξεις θα είχαν περίπου 4 με 5 χιλιάδες άτομα. Κατεβαίνοντας από το πλοίο ο Κροπότκιν, συνελήφθη από την αστυνομία, τον ενημέρωσαν ότι υπάρχει οδηγία απέλασης με επιστολή από τον ίδιο τον Μπουρζουά (πρωθυπουργό της Γαλλίας). Έτσι έφυγε με το επόμενο πλοίο.
Βέρνον Ρίτσαρντς-Απόσπασμα από το προεκλογικό σημείωμα του στην αγγλική έκδοση του 1986
"Όλες οι προσπάθειες επανένωσης κάτω από έναν κεντρικό έλεγχο των φυσιολογικά διαχωρισμένων τμημάτων της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, είναι καταδικασμένες να αποτύχουν
Πιοτρ Κροπότκιν "Γράμμα στους εργάτες της Δυτικής Ευρώπης"
«Όταν η αμάθεια κυριαρχεί στην κοινωνία κι η αταξία στα μυαλά των ανθρώπων, οι νόμοι πολλαπλασιάζονται, η νομοθεσία προσδοκάται να τα κάνει όλα, κι ενώ κάθε καινούργιος νόμος είναι ένα νέο στραβοπάτημα, οι άνθρωποι οδηγούνται συνεχώς στο ν’ απαιτούν απ’ αυτόν ό,τι μπορεί να προκύψει μονάχα από τους ίδιους, από την δική τους εκπαίδευση και την δική της ηθική». Δεν είναι επαναστάτης αυτός που τα λέει αυτά ούτε έστω ένας μεταρρυθμιστής. Είναι ο νομικός Dalloy, συγγραφέας της συλλογής του Γαλλικού δικαίου που είναι γνωστή σαν «Ευρετήριο της Νομοθεσίας». Κι όμως, μολονότι αυτές οι γραμμές γράφτηκαν από ‘ναν άνθρωπο, ο οποίος ήταν ο ίδιος δημιουργός και θαυμαστής του νόμου, εκφράζουν τέλεια την ανώμαλη κατάσταση της κοινωνίας μας.
Στα υπάρχοντα κράτη οι άνθρωποι προσβλέπουν σ’ ένα καινούργιο νόμο σαν φάρμακο για οποιοδήποτε κακό. Αντί ν’ αλλάξουν μόνοι τους ό,τι είναι κακό, οι άνθρωποι αρχίζουν να ζητούν ένα νόμο για να το αλλάξει. [1] Αν ο δρόμος μεταξύ δύο χωριών είναι απροσπέλαστος, ο χωριάτης λέει: «θα ’πρεπε να υπάρχει ένας νόμος για τους επαρχιακούς δρόμους». Αν ένας φύλακας πάρκου εκμεταλλεύεται την έλλειψη πνεύματος σ’ ένα από κείνους, οι οποίοι τον ακολουθούν με δουλικό σεβασμό και τον προσβάλλει, ο προσβλημένος, λέει: «θα ’πρεπε να υπάρχει ένας νόμος που να επιβάλλει περισσότερη ευγένεια στους φύλακες πάρκων». Αν υπάρχει στασιμότητα στη γεωργία ή στο εμπόριο, ο γεωργός, ο κτηνοτρόφος, ή ο σιτέμπορος, υποστηρίζει: «χρειαζόμαστε προστατευτική νομοθεσία». Μέχρι τον τελευταίο εμποράκο, δεν υπάρχει κανείς που να μη ζητά ένα νόμο για να προστατέψει το επάγγελμά του. Αν ο εργοδότης κατεβάζει τους μισθούς ή αυξάνει τις ώρες εργασίας, ο εκκολαπτόμενος πολιτικός διακηρύσσει: «Πρέπει να υπάρξει ένας νόμος για να βάλει τάξη σ’ όλα αυτά». Κοντολογίς, ένας νόμος παντού και για το παν! Νόμος για τις μόδες, νόμος για τους τρελούς σκύλους, νόμος για την αρετή, νόμος που να βάλει τέλος σ’ όλα τα βίτσια κι όλα τα κακά, τα οποία απορρέουν από την ανθρώπινη παθητικότητα και δειλία.
Έχουμε τόσο διαστρεβλωθεί από μια διαπαιδαγώγηση, η οποία από τη νηπιακή ηλικία ζητά να σκοτώσει μέσα μας το πνεύμα της εξέγερσης, και ν’ αναπτύξει εκείνο της υποταγής στην εξουσία. Έχουμε τόσο διαστρεβλωθεί απ’ αυτή την ύπαρξη υπό τον ζυγό του νόμου, ο οποίος κανονίζει κάθε γεγονός στη ζωή μας – την γέννησή μας, την εκπαίδευσή μας, την ανάπτυξή μας, την αγάπη μας, την φιλία μας – ώστε, αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση πραγμάτων, θα χάσουμε κάθε πρωτοβουλία, κάθε συνήθεια να σκεφτόμαστε μόνοι μας. Η κοινωνία μας δεν φαίνεται πια ικανή να καταλάβει ότι είναι δυνατό να ζήσουμε κατ’ άλλο τρόπο, και όχι μόνο υπό το κράτος του νόμου, που τον επεξεργάζεται μία αντιπροσωπευτική κυβέρνηση και τον διαχειρίζεται μια χούφτα κυβερνητών. Ακόμα κι’ όταν έφτασε ως το σημείο να χειραφετηθεί από την δουλεία, η πρώτη της φροντίδα ήταν να την αποκαταστήσει άμεσα. Το «Έτος Ι της Ελευθερίας» δεν διήρκεσε ποτέ περισσότερο από μία μέρα, γιατί μόλις το διακήρυξαν οι άνθρωποι έβαλαν τους εαυτούς τους, την άλλη κιόλας μέρα, υπό τον ζυγό του νόμου και της εξουσίας.
Πράγματι, για μερικές χιλιάδες χρόνια, εκείνοι οι οποίοι μας κυβερνούν δεν έχουν κάνει άλλο από το να διατυμπανίζουν τον «Σεβασμό στο νόμο, την υποταγή στην εξουσία». Αυτή είναι η ηθική ατμόσφαιρα, μέσα στην οποία οι γονείς ανατρέφουν τα παιδιά τους, και το σχολείο χρησιμεύει μονάχα για να επικυρώσει αυτή την κατάσταση. Έξυπνα επιλεγμένα ψήγματα, νόθας επιστήμης εντυπώνονται στα μυαλά των παιδιών για ν’ αποδείξουν την αναγκαιότητα του νόμου• η υποταγή στο νόμο γίνεται θρησκεία• η ηθική καλοσύνη κι ο νόμος των κυρίαρχων συγχέονται μέσα σε μία και την αυτή θεότητα. Ο ιστορικός ήρωας της σχολικής αίθουσας είναι ο άνδρας που υπακούει στο νόμο, και τον υπερασπίζει ενάντια στους επαναστάτες.
Πιοτρ Κροπότκιν: Νόμος και Εξουσία
Oι κολεκτιβιστές πέφτουν σε ένα διπλό σφάλμα στα σχέδιά τους για την αναδόμηση της κοινωνίας. Ενώ κάνουν λόγο για την κατάργηση του καπιταλιστικού συστήματος σκοπεύουν απ την άλλη να διατηρήσουν δύο θεσμούς που αποτελούν καθαυτή τη βάση του συστήματος αυτού και οι οποίοι είναι η Κυβέρνηση των Αντιπροσώπων και το Μισθολογικό Σύστημα"
Πιοτρ Κροποτκιν (πηγή lifo.gr)
...Ό,τι καλό, σπουδαίο, γενναιόδωρο, ανεξάρτητο υπάρχει στον άνθρωπο σιγά σιγά εξανεμίζεται, σκουριάζει σαν ένα μαχαίρι που δεν χρησιμοποιείται. Το ψέμα γίνεται αρετή, η ευτέλεια, καθήκον. Το να πλουτίσει κανείς, να απολαμβάνει μόνον εφήμερες ηδονές, να αναλώνει άσκοπα την ευφυία του, τον ζήλο του, την ενεργητικότητά του, γίνεται σύνθημα τόσο των εύπορων τάξεων, όσο και της πλειονότητας των φτωχών, των οποίων το ιδανικό είναι να γίνουν σαν τους αστούς. Τότε, η διαφθορά των κυβερνώντων -του δικαστή, του κλήρου και των, λίγο πολύ, εύπορων τάξεων- γίνεται τόσο σκανδαλώδης ώστε το εκκρεμές αρχίζει να κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση...
.... Το ηθικό δίδαγμα, το οποίο προκύπτει από την παρατήρηση ολόκληρου του ζωικού βασιλείου μπορεί να συνοψισθεί ως εξής: «Κάνε στους άλλους αυτό που θα ήθελες να κάνουν εκείνοι σε σένα υπό τις ίδιες περιστάσεις». Και επιπλέον: «Μην λησμονείς ότι αυτό δεν είναι παρά μια συμβουλή• αλλά η συμβουλή αυτή είναι καρπός της μακράς πείρας των κοινωνικών ζώων και για την συντριπτική πλειοψηφία των ζώων αυτών, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου, το να ενεργείς σύμφωνα με αυτήν την αρχή, έχει μεταβληθεί σε συνήθεια. Χωρίς αυτήν, άλλωστε, καμιά κοινωνία δεν θα μπορούσε να υπάρξει, καμιά φυλή δεν θα μπορούσε να υπερνικήσει τις αντιξοότητες του φυσικού περιβάλλοντος εναντίον των οποίων πρέπει να πολεμά»...
Πιοτρ Κροπότκιν Περί Ηθικής
Πηγές
Πιοτρ Κροπότκιν Το κράτος και ο Ιστορικός του Ρόλος (Πολιτικά Κείμενα Εκδόσεις Αργοναύτης)
