Σάββατο 27 Ιουλίου 2013

Το Σύκο ,ο Συκοφάντης και η Ιστορία τους.

Γράφει ο Γιάννης Δημάκης


Η ΣΥΚΙΑ

   Στην Αρχαία Ελλάδα η συκιά αποτελούσε δέντρο ιερό είναι η συκέη ή συκή των αρχαίων.Το δέντρο ήταν γνωστό από τους προϊστορικούς χρόνους.Συγκεκριμένα στον προϊστορικό οικισμό Πολιόχνη, στο νησί της Λήμνου, έχουν βρεθεί απανθρακωμένα σύκα.
   
   Ο Όμηρος κάνοντας αναφορά για τον Οδυσσέα λέει ότι για να πιστέψει ο πατέρας του ο Λαέρτης ότι αυτός πράγματι ήταν ο γιος του, του θύμισε ότι έλαβε από αυτόν "τεσσαράκοντα συκάς"
   Οι ιστορικοί λένε πως ο πρώτος που δίδαξε την καλλιέργεια του δέντρου ήταν ο Αρχίλοχος (700 π. Χ.) στην Πάρο.Ο Πλίνιος αναφέρει 29 είδη σύκων. Το όνομα της προέρχεται από τον Τιτάνα Συκέα, που η μητέρα του Γη μεταμόρφωσε σε δέντρο για να τον γλιτώσει από την οργή του Δία. Η πρώτη συκιά φύτρωσε στην Αθήνα με διαταγή της Δήμητρας, θεάς της γεωργίας.
  Οι Αθηναίοι ασχολήθηκαν με την καλλιέργεια του δέντρου και τα σύκα Αττικής πωλούντο στην Ασία, γιατί όπως λένε οι Πέρσες τα προτιμούσαν εξ αιτίας της εξαιρετικής τους ποιότητας και αυτός ήταν ο λόγος που ο Ξέρξης έκανε την εκστρατεία του κατά της Ελλάδος. Για να κατακτήσει τους συκεώνες της Αττικής.
  Οι αρχαίοι Έλληνες έδειχναν μεγάλη αδυναμία στα φρέσκα αλλά και στα ξηρά σύκα τα οποία κατανάλωναν ως γλύκισμα, εκλεκτό μάλιστα, μετά από το φαγητό μαζί με διάφορους ξηρούς καρπούς. Για αιώνες οι Έλληνες συνήθιζαν κυρίως στα νησιά του Αιγαίου, στα Ιόνια, στην Κρήτη και στην Πελοπόννησο να αποξηραίνουν τα σύκα και να τα τρώνε ως γλύκισμα το χειμώνα. Τα ξηρά σύκα συχνά γεμίζονται με ξηρούς καρπούς ή βράζονται με ξηρούς καρπούς μέσα σε ένα ελαφρύ σιρόπι μελιού.
   Από πολύ νωρίς οι αρχαίοι Έλληνες εξέφρασαν την προτίμηση τους σε κάποια ήδη σύκων που φύονται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας εκτός από την Αττική. Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις τα συγκρίνουν με τα της εξαιρετικής ποιότητας Αττικά σύκα. Για παράδειγμα φημισμένα ήταν και τα ροδίτικα σύκα,τα «βασιλικά» σύκα καλλιεργούνται ακόμη και σήμερα στο Μαρκόπουλο της Αττικής .
   Στα  αρχαία ελληνικά κείμενα αναφέρονται διάφορα είδη σύκων, όπως τα «δρακόντεια» τα «γεναία», τα «βαιά», τα «μελανόφαια», τα «ερινά»(καρποί άγριας συκιάς).

Πάντως, για ένα τόσο διαλεχτό φρούτο δικαιολογείται η πληθώρα των στίχων, που αφιέρωσε ο Αριστοφάνης
 «Ουδέν γαρ όντως γλυκύτερον των ισχάδων, αλλ’ ουδέ το μέλι γλυκύτερον των ισχάδων».

 Το σύκο να τ’ αδράχνω Που φούσκωσε πάνω στο δέντρο να το τρώγω χωρίς να το δαγκώνω (ΕΙΡΗΝΗ)  

 Και τα σύκα τα νωπά Μύρτα, μενεξέδες πλαί
 Τις τσαπέλες με τα σύκα Στο πηγάδι το κρασί, 
Το γλυκό που δεν χτυπά Και τις θρούμπες τις ελιές

 Σεις που πήρατε ως τώρα Συκόφυλλα από δίφορη συκιά    (Εκκλησιάζουσαι)  

Ο Επιγένης (κωμικός ποιητής της μέσης αττικής κωμωδίας, γύρω στο 380 π.Χ) μιλάει για τα «χελιδώνια σύκα» 
 «Κι έπειτα μας φέρνουν πιάτο μικρό, γεμάτο από σύκα χελιδώνις, που΄ταν λίγο σκληρά»

 Τα ασπρόσυκα τα αποκαλούσαν «λευκερίνεια» και μερικά που είχαν ξινή γεύση «οξάλια».  
 Μερικές συκιές καρποφορούσαν όπως και σήμερα δυο φορές το χρόνο και λεγόταν «δίφορες». 
 Σύμφωνα με τον Θεόφραστο το ξύλο της συκιάς χρησίμευε για την κατασκευή καθισμάτων για τα θέατρα και υπόστυλων για τις γιρλάντες.

   Από το 1930 – 1935  έχουμε τα χρόνια της ακμής της καλλιέργειας της συκιάς στο νομό Μεσσηνίας όπου έχουμε εξαγωγή των αποξηραμένων σύκων στις χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ. Την εποχή εκείνη υπήρχαν εργοστάσια παραγωγής σύκων σε 6 κοινότητες του νομού Μεσσηνίας.
   Με την καλλιέργεια , την συσκευασία και διακίνηση του σύκου ασχολούνται περίπου 4.000 οικογένειες στους νομούς Μεσσηνίας, Λακωνίας, Αρκαδίας .Υπάρχουν σήμερα περισσότερες απο 25 ποικιλιες σύκων.



ΤΟ ΣΥΚΟ

   Το σύκο είναι εδώ και τουλάχιστον 3.000 χρόνια βασικό συστατικό της ανθρώπινης διατροφής. Για τους αρχαίους πολιτισμούς της Μεσογείου αποτελούσε είδος πρώτης ανάγκης και αναπόσπαστο μέρος του διαιτολογίου, ώστε ενίοτε αντικαθιστούσε ακόμα και το ψωμί.
   Υπήρξε πολυαγαπημένο φρούτο και βασικό στοιχείο της Ελληνικής διατροφής από τα αρχαία χρόνια , αφού συνιστούσε την κύρια τροφή των αθλητών στους Ολυμπιακούς αγώνες, αλλά παράλληλα συνδεόταν με τη λατρεία του Διονύσου, της Δήμητρας και των Πυθαγορείων.
   Οι παλαιότεροι καρποί συκιάς βρέθηκαν στην Μινωική Κρήτη στις  Στέρνες Ακρωτηρίου Χανιών, θέση Αμυγαλοκεφάλι, όπου ανακαλύφθηκε μια μεγάλη ποσότητα σύκων σε Μινωική έπαυλη. Τα σύκα βρέθηκαν πάνω σε λίθινες πλάκες που ανήκαν στη στέγη ή στο δάπεδο του δευτέρου ορόφου.Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα σύκα αποξηράθηκαν πριν καούν, επομένως μας παρέχουν την παλαιότερη μέχρι σήμερα ένδειξη για την αποξήρανση σύκων στην Μινωική Κρήτη.
   Ο Αριστοτέλης και ο Διοσκουρίδης έδωσαν τις πρώτες συνταγές για την παραγωγή τυριού και από αυτούς γνωρίζουμε ότι οι αρχαίοι για να πήξουν το γάλα χρησιμοποιούσαν το άσπρο υγρό που βγάζουν οι συκιές στα κοτσάνια των φύλλων και στα άγουρα σύκα τους.

 
   Η συκιά είναι μια από τις παράξενες περιπτώσεις στο φυτικό βασίλειο. Τα θηλυκά της άνθη είναι πολυάριθμα και μικροσκοπικά, βρίσκονται όμως κλεισμένα μέσα στο... σύκο. Οι συκιές έχουν συνήθως τα θηλυκά άνθη τους σε ξεχωριστά δέντρα από τα αρσενικά. Η αρσενική συκιά είναι αυτή που ο λαός θεωρεί άγρια και την ονομάζει «ορνό». Τα σύκα της δεν τρώγονται, περιέχουν όμως τα αρσενικά άνθη και είναι απαραίτητα για τη γονιμοποίηση των θηλυκών.
   Το σύκο, από βοτανική άποψη, δεν είναι τυπικός καρπός αλλά μια κοίλη ανθοδόχη που ονομάζεται ταξιανθία. Η ανθοδόχη περιέχει έναν μεγάλο αριθμό ανθέων που συνήθως ανέρχεται σε πολλές εκατοντάδες. Το είδος και ο αριθμός των ανθέων διαφοροποιούνται σημαντικά στους δύο βασικούς τύπους δέντρου της συκιάς που είναι:
Η άγρια συκιά (αρρενοσυκιά) η οποία είναι δένδρο μόνοικο διότι οι ταξιανθίες του περιέχουν και αρσενικά και θυλυκά άνθη.
Η θηλυκή η οποία είναι δένδρο δίοικο διότι έχει μόνο θηλυκά άνθη τα οποία για να γονιμοποιηθούν απαιτείται μεταφορά γύρης απο τα αρσενικά άνθη της αρρενοσυκιάς.
Τη μεταφορά των γυρεόκοκκων αναλαμβάνει ένα μικροσκοπικό έντομο.Η γονιμοποίηση της συκιάς ακολουθεί έναν ιδιόμορφο κύκλο που πραγματοποιείται με την συμμετοχή του εντόμου Blastophaga grossorum (κοινώς ψήνας της συκιάς). Το έντομο αυτό διαχειμάζει ως προνύμφη στα χειμερινά σύκα της αρρενοσυκιάς τα οποια διατηρούνται στο δένδρο κατά την διάρκεια της χειμερινής περιόδου και τα οποία ονομάζονται κρατητήρες ή όλυνθοι. Την άνοιξη αναπτύσσονται τα εαρινά σύκα που ονομάζονται ερινεοί ή ορνιοί. Την ίδια περίοδο ο ψήνας ολοκληρώνει τον βιολογικό του κύκλο μέσα στους κρατηρήρες και εισέρχεται στους ερινεούς, ως έντομο πλέον για να ωοτοκήσει. Κατά την είσοδό του μεταφέρει γύρη απο τα αρσενικά άνθη που βρίσκονται κοντά στην οπή της βάσης, προς τα θηλυκά τα οποία βρίσκονται στο βάθος του σύκου, κοντά στον ποδίσκο. Με αντίστοιχο κύκλο μεταφέρεται στη συνέχεια η γύρις απο τα αρσενικά άνθη της αρρενοσυκιάς, στα άνθη που περιέχονται στις ταξιανθίες της θηλυκής και τα οποία έτσι μετατρέπονται σε καρπούς.

   Μετά τη γονιμοποίηση ακολουθεί η ωρίμαση των πολυάριθμων μικρών καρπών, που μένουν κολλημένοι στο παχύ, γλυκό και μαλακό τρίχωμα του σύκου. Όλα αυτά, λοιπόν, συμβαίνουν μέσα στο σύκο που, επειδή περιβάλλει τους πολυάριθμους καρπούς της συκιάς, αποτελεί μια «ταξικαρπία».
   Το σύκο εκτός από θρεπτικό αποτελούσε και συμβολικό φρούτο αφού συμβόλιζε την ευημερία , τη γονιμότητα, τη γνώση και την ενότητα.
 Τα σύκα ήταν από τα αγαπημένα φρούτα των Αθηναίων. Τόσο τα εκτιμούσαν ώστε απαγόρευαν την εξαγωγή τους.
   Την εποχή του Πελοποννησιακού πολέμου, το λαθρεμπόριο σύκων ήταν συνηθισμένο φαινόμενο. Ο Περικλής θέλησε να το σταματήσει και θέσπισε νόμο με πολύ βαριές ποινές. Όσοι λοιπόν μισούσαν άλλα άτομα, άδραξαν την ευκαιρία να τα κατηγορήσουν για παράνομη συναλλαγή σύκων. Αυτοί οι κατήγοροι (φάντες στα αρχαία) ονομάστηκαν στο εξής συκοφάντες,( σῦκον + φαίνω,εκείνος που καταγγέλλει- φανερώνει-την τυχόν παράνομη εξαγωγή σύκων)όνομα που διατηρείται μέχρι σήμερα για όσους κατηγορούν άλλους χωρίς λόγο.
Την εποχή εκείνη «ο επ' αμοιβή καταδίδων τον παρανόμως εξάγοντα σύκα» ονομαζόταν «συκοφάντης». 
    Πράσινα συκαλάκια για γλυκό μπορούμε να πάρουμε και από τις άγριες και από τις ήμερες.
   Είναι οι όρνοι ή ορνιοί, τα λεγόμενα αλλιώς ορνικά ή αρσενικά σύκα που χρησιμοποιούνται για την επικονίαση και το δέσιμο των βρώσιμων σύκων
Οι ιατρικές ιδιότητες των σύκων ήταν γνωστές από την εποχή του Ιπποκράτη και μέχρι σήμερα γνωρίζουμε ότι οι θρεπτικότατοι αυτοί καρποί είναι ωφέλιμοι για το συκώτι, ανακουφίζουν τον βήχα, το άσθμα και την φαρυγγίτιδα, ενώ παράλληλα είναι άριστο καθαρτικό και διουρητικό.


ΠΗΓΕΣ






Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου